Μια ιστορική τομή στον τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα διαχειρίζεται τον θαλάσσιο χώρο της σηματοδοτεί η δημοσίευση της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ), που παρουσιάστηκε σήμερα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών και τα συναρμόδια υπουργεία.
Πρόκειται για την πρώτη φορά που η χώρα αποκτά έναν πλήρη, θεσμοθετημένο Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ), αποτυπώνοντας με σαφήνεια σε χάρτες τις χρήσεις, τις δραστηριότητες και τα όρια στις θαλάσσιες ζώνες της.
Η υιοθέτηση της στρατηγικής έρχεται ως απάντηση και συμμόρφωση με την Οδηγία 2014/89/ΕΕ, αλλά και σε συνέχεια της καταδίκης της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τον περασμένο Φεβρουάριο, λόγω καθυστέρησης στην εφαρμογή σχετικού πλαισίου.
Θα προχωρήσει ή όχι ο GSI; – Επί τάπητος το έργο στο ΚΥΣΕΑ
Παράλληλα, ενσωματώνει κρίσιμα γεωπολιτικά στοιχεία, όπως οι συμφωνίες για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) με την Ιταλία (2020) και την Αίγυπτο (2020), αλλά και τα όρια της υφαλοκρηπίδας βάσει της συμφωνίας Ελλάδας–Ιταλίας του 1977.
Ο νέος χάρτης δεν συνιστά ανακήρυξη ΑΟΖ, αλλά χαρτογραφεί τις περιοχές όπου η Ελλάδα ασκεί ή προτίθεται να ασκήσει δραστηριότητες, βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Ο σχεδιασμός εφαρμόζει την αρχή της μέσης γραμμής για περιοχές όπου δεν υπάρχουν ακόμη συμφωνίες οριοθέτησης, όπως με την Τουρκία.
Η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια παραμένει εθνικό δικαίωμα που επιφυλάσσεται να ασκηθεί, ενώ στον χάρτη περιλαμβάνονται στοιχεία από υφιστάμενα πρωτόκολλα και συμφωνίες (1926, 1932) με την Ιταλία και την Τουρκία.
Η στρατηγική υιοθετεί ολιστική προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη οικονομικές, κοινωνικές, ενεργειακές και περιβαλλοντικές παραμέτρους, με στόχους όπως:
- Η κλιματική ανθεκτικότητα των θαλάσσιων οικοσυστημάτων
- Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς
- Η ανάπτυξη βιώσιμου τουρισμού
- Η εκμετάλλευση ενεργειακών πόρων, με φόντο και την πρόσφατη είσοδο της Chevron στον ενεργειακό σχεδιασμό
- Η ιχθυοκαλλιέργεια
- Η ενίσχυση των διασυνοριακών έργων κοινού ενδιαφέροντος
Το σχέδιο χωρίζεται σε τέσσερις χωρικές ενότητες, ενώ προβλέπονται Θαλάσσια Χωροταξικά Πλαίσια ανά περιφέρεια, προκειμένου να αποτυπωθούν οι ανάγκες και προτεραιότητες κάθε περιοχής, λαμβάνοντας υπόψη και την αλληλεπίδραση ξηράς – θάλασσας.
GSI «γιοκ» λέει τουρκικό δημοσίευμα
Πολιτική και γεωπολιτική διάσταση
Η κατάθεση του ΘΧΣ δεν αποτελεί άσκηση κυριαρχίας, αλλά εργαλείο διαχείρισης δραστηριοτήτων στις θαλάσσιες ζώνες. Κυβερνητικές πηγές υπογραμμίζουν ότι η χώρα υπερασπίζεται τα εθνικά συμφέροντα «με πράξεις και όχι με επικοινωνιακές φωτοβολίδες», ενώ τονίζουν πως η κατάθεση του σχεδιασμού δεν αναιρεί τον ελληνοτουρκικό διάλογο.
Ωστόσο, η αντίδραση της Τουρκίας θεωρείται δεδομένη, καθώς η Άγκυρα έχει εκφράσει επανειλημμένα αντιρρήσεις για κάθε ελληνική πρωτοβουλία ρύθμισης του θαλάσσιου χώρου στην Ανατολική Μεσόγειο. Παρ' όλα αυτά, η Αθήνα ξεκαθαρίζει ότι η στρατηγική εντάσσεται πλήρως στο ευρωπαϊκό κεκτημένο και υπηρετεί στόχους όπως η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η Ευρωπαϊκή Στρατηγική Θαλάσσιας Ασφάλειας.
Η ενεργοποίηση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού αναμένεται να ενισχύσει τη θέση της Ελλάδας στο διεθνές πεδίο, προσφέροντας ένα τεκμηριωμένο, θεσμικό πλαίσιο για την άσκηση πολιτικής, διπλωματίας και επενδυτικού σχεδιασμού. Όπως τονίζουν κυβερνητικοί αξιωματούχοι, «η Ελλάδα κάνει ένα βήμα μπροστά, με βάση το Διεθνές Δίκαιο και την ευρωπαϊκή της ταυτότητα».
