Αυτή την εβδομάδα, ο ant1live στα πλαίσια της σειράς-αφιέρωμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενημερώνει σχετικά με τα 7 ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, πως λειτουργούν και ποιες αρμοδιότητες και ρόλους έχουν.
Υπάρχουν επίσης άλλοι 20 οργανισμοί και φορείς της Ένωσης που έχουν ειδικά νομικά καθήκοντα ενώ άλλες 4 διοργανικές υπηρεσίες υποστηρίζουν τα θεσμικά όργανα.
Όλα τα όργανα και οντότητες έχουν συγκεκριμένους και ειδικούς ρόλους, όπως είναι η χάραξη πολιτικής, η ανάπτυξη νομοθεσίας και η εφαρμογή πολιτικών.
Οι εξουσίες, οι αρμοδιότητες και οι διαδικασίες των θεσμικών οργάνων της ΕΕ καθορίζονται στις ιδρυτικές συνθήκες της ΕΕ: η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (1957) και η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (1992). Πιο πρόσφατα, η Συνθήκη της Λισαβόνας (2007) εισήγαγε ορισμένες τροποποιήσεις και προσθήκες στις αρμοδιότητές τους.
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποτελεί το μοναδικό σώμα που εκλέγεται άμεσα από τους πολίτες και έχει νομοθετική, εποπτική και δημοσιονομική αρμοδιότητα. Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ανέρχονται στα 705, ενώ από τις επόμενες Ευρωεκλογές αυξάνονται στα 720.
Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι η Ρομπέρτα Μετσόλα ενώ οι Κύπριοι Ευρωβουλευτές είναι 6. Λουκάς Φουρλάς, Ελένη Σταύρου, Γιώργος Γεωργίου, Νιαζί Κιζίλγιουρεκ, Κώστας Μαυρίδης και Δημήτρης Παπαδάκης.
Οι ευρωβουλευτές συγκροτούν ομάδες με βάση την πολιτική τους τοποθέτηση και όχι την εθνικότητά τους: Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα(Χριστιανοδημοκράτες), Ομάδα της Προοδευτικής Συμμαχίας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, Renew Europe, Ομάδα των Πρασίνων / Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία, Ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών, Ομάδα Ταυτότητας και Δημοκρατίας, Ομάδα της Αριστεράς.
Η σύσταση του χρονολογείται το 1952, ως Κοινή Συνέλευση Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα ενώ το 1962 μετασχηματίστηκε στο Ευρωκοινοβούλιο και το 1979 έγιναν οι πρώτες άμεσες εκλογές. Οι Ευρωεκλογές του 2024 θα διεξαχθούν στις 6-9 Ιουνίου.
Το Ευρωκοινοβούλιο έχει νομοθετικές, εποπτικές και δημοσιονομικές αρμοδιότητες. Η/Ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου εκπροσωπεί στα άλλα όργανα της ΕΕ και στον έξω κόσμο τον θεσμό ενώ έχει τον τελευταίο λόγο στην έγκριση του προϋπολογισμού της ΕΕ.
Οι εργασίες του Κοινοβουλίου σε δύο στάδια: Οι επιτροπές για την προετοιμασία της νομοθεσίας και οι σύνοδοι ολομέλειας για την έγκριση της νομοθεσίας.
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
Στο ΕΣ συμμετέχουν οι αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η/ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και ο/η πρόεδρος της Κομισιόν. Η/Ο πρόεδρος του οργάνου, εκλέγεται από το ίδιο το ΕΣ για θητεία 2.5 ετών με δικαίωμα ανανέωσης μόνο μια φορά. Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είναι ο Βέλγος Σαρλ Μισέλ.
Έτος ίδρυσης του σώματος είναι το 1974 ως ανεπίσημο φόρουμ, το 1992 απέκτησε επίσημο καθεστώς ενώ το 2009 έγινε επίσημο θεσμικό όργανο της ΕΕ. Έδρα του οργάνου είναι οι Βρυξέλλες.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθορίζει τις κατευθύνσεις και πολιτικές της ΕΕ. Ασχολείται με σύνθετα θέματα που δεν μπορούν να επιλυθούν σε χαμηλότερο επίπεδο ενώ καθορίζει την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας-ΚΕΠΠΑ. Ακόμα, επιλέγει τους υποψήφιους για τους επικεφαλής θεσμών όπως ο πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας και της Κομισιόν. Αποτελεί το ψηλότερο επίπεδο πολιτικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ.
Το ΕΣ συνεδριάζει συνήθως 4 φορές το χρόνο (Σύνοδοι Κορυφής), παρόλα αυτά μπορεί να συγκληθεί έκτακτα για την επίλυση επειγόντων θεμάτων. Οι αποφάσεις του λαμβάνονται συνήθως με συναίνεση ενώ σε άλλες περιπτώσεις λαμβάνονται με ομοφωνία ή με ειδική πλειοψηφία. Δικαίωμα ψήφου έχουν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων.
Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμμετέχουν υπουργοί από κάθε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανάλογα με το πολιτικό θέμα που θα συζητηθεί. Του Συμβουλίου προεδρεύει κάθε κράτος μέλος της ΕΕ εκ περιτροπής για έξι μήνες. Παρόλα αυτά, το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων έχει μόνιμο πρόεδρο, τον ύπατο εκπρόσωπο για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας της ΕΕ.
Η σύσταση του έγινε το 1958 και ονομαζόταν Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. Η έδρα του Συμβουλίου της ΕΕ είναι οι Βρυξέλλες.
Το Συμβούλιο διαπραγματεύεται και θεσπίζει τη νομοθεσία της ΕΕ, από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με βάση τις προτάσεις της Κομισιόν. Συντονίζει την εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλεια της ΕΕ με βάση τις οδηγίες από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Συνάπτει συμφωνίες μεταξύ της ΕΕ και άλλων χωρών ή διεθνών οργανισμών και εγκρίνει τον προϋπολογισμό της ΕΕ μαζί με το Ευρωκοινοβούλιο.
Οι Συνθέσεις του Συμβουλίου: Γεωργία και αλιεία, Ανταγωνιστικότητα, Οικονομικά και δημοσιονομικά θέματα, Περιβάλλον, Απασχόληση, κοινωνική πολιτική, υγεία και καταναλωτές, Παιδεία, νεολαία, πολιτισμός και αθλητισμός, Εξωτερικές Υποθέσεις, Γενικές Υποθέσεις, Δικαιοσύνη και Εσωτερικές Υποθέσεις, Μεταφορές, τηλεπικοινωνίες και ενέργεια.
Για τη λήψη αποφάσεων απαιτείται συνήθως ειδική πλειοψηφία που ισοδυναμεί με το 55% των χωρών που αντιστοιχούν όμως με το 65% ου συνολικού πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για αποτροπή λήψης μιας απόφασης, απαιτούνται τουλάχιστον 4 χώρες, που πρέπει να αντιπροσωπεύουν το 35% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ. Ευαίσθητα θέματα όπως η εξωτερική πολιτική και η φορολογία απαιτούν φορολογία. Διαδικαστικά και διοικητικά θέματα απαιτούν Απλή πλειοψηφία.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή - Κομισιόν
Η Κομισιόν αποτελεί το πολιτικά ανεξάρτητο εκτελεστικό όργανο της ΕΕ. Ιδρύθηκε το 1958 και αποτελεί υπερεθνικό όργανο καθώς προάγει το συμφέρον της ΕΕ προτείνοντας και επιβάλλοντας νομοθεσία, εφαρμόζοντας πολιτικές και τον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Πρόεδρος της Κομισιόν είναι η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν. Για την προεδρία της Κομισιόν απαιτείται η πρόταση υποψηφίου από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μετά το πέρας των Ευρωεκλογών. Για την εκλογή του προέδρου απαιτείται η πλειοψηφία του Ευρωκοινοβουλίου.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθορίζει τις προτεραιότητες δαπανών της ΕΕ, από κοινού με το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο. Καταρτίζει τους ετήσιους προϋπολογισμούς και τους υποβάλλει προς έγκριση στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Επίσης, εποπτεύει το πως δαπανώνται τα χρήματα της ΕΕ με έλεγχο που γίνεται από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Ακόμα, διασφαλίζει ότι το δίκαιο της ΕΕ εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη-μέλη.
Η Κομισιόν απαρτίζεται από το Σώμα τον 27 Επιτρόπων, ένας από κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ. Η Κομισιόν εκτός από τον πρόεδρο, έχει 8 αντιπροέδρους τρεις από τους οποίους είναι εκτελεστικοί αντιπρόεδροι ενώ τα υπόλοιπα μέλη είναι αρμόδια σε συγκεκριμένα χαρτοφυλάκια. Τη θέση της Κύπρου πληρώνει η Στέλλα Κυριακίδου, η οποία είναι Επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων. Η θητεία της παρούσας Επιτροπής λήγει στις 31 Οκτωβρίου αυτού του χρόνου.
Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Έτος ίδρυσης του Δικαστηρίου είναι το 1953 και έχει έδρα του το Λουξεμβούργο. Το Δικαστήριο της ΕΕ ερμηνεύει το κοινοτικό δίκαιο, διασφαλίζει την ομοιόμορφη εφαρμογή του στα κράτη-μέλη ενώ μπορεί να διευθετήσει νομικές διαφορές ανάμεσα στις κυβερνήσεις και τα όργανα της Ένωσης. Στο Δικαστήριο μπορούν επίσης να προσφύγουν ιδιώτες, επιχειρήσεις και οργανισμοί κατά οργάνου της ΕΕ.
Το ΔΕΕ αποτελείται από δύο σώματα. Το Δικαστήριο που ασχολείται με αιτήματα των εθνικών δικαστηρίων για έκδοση προδικαστικών αποφάσεων. Ασχολείται επίσης με προσφυγές ακύρωσης και εφέσεις. Το Γενικό Δικαστήριο, εκδικάζει όλες τις προσφυγές ακύρωσης που ασκούνται από εταιρείες και ιδιώτες και σε κάποιες περιπτώσεις από κράτη-μέλη της ΕΕ. Ασχολείται κυρίως με το δίκαιο του ανταγωνισμού, τις κρατικές ενισχύσεις, το εμπόριο, τη γεωργία και τα εμπορικά σήματα.
Στο Δικαστήριο υπάρχει 1 Δικαστής από κάθε χώρα και 11 γενικοί Εισαγγελείς. Στο Γενικό Δικαστήριο υπάρχουν δύο δικαστές από κάθε κράτος-μέλος. Κάθε δικαστής και γενικός εισαγγελέας διορίζεται για 6ετή ανανεώσιμη θητεία με κοινή απόφαση των εθνικών κυβερνήσεων. Σε κάθε Δικαστήριο, οι δικαστές επιλέγουν πρόεδρο με ανανεώσιμη 3ετή θητεία. Κύπριοι μέλη του Δικαστηρίου είναι ο Κωνσταντίνος Λυκούργος και ο Νικόλας Αιμιλίου. Στο Γενικό Δικαστήριο, Κύπριοι μέλη είναι ο Σάββας Σ. Παπασάββας και η Άννα Μαρκουλλή.
Ένας ιδιώτης ή επιχείρηση που θεωρεί ότι υπέστη ζημιά από όργανο της ΕΕ μπορεί να προσφύγει στο εθνικό δικαστήριο ή στο Γενικό Δικαστήριο. Εάν θεωρεί κάποιος ότι οι αρχές κάποιου κράτους μέλους παραβιάζουν το δίκαιο της ΕΕ, ακολουθεί επίσημη διαδικασία υποβολής καταγγελίας.
Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
Η ΕΚΤ ιδρύθηκε το 1998 και έχει έδρα της την Φρανκφούρτη. Η ΕΚΤ είναι αρμόδια για τη διαχείριση του ευρώ και τη χάραξη και εφαρμογή της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος της είναι να διατηρεί σταθερές τις τιμές, στηρίζοντας την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Η ΕΚΤ καθορίζει τα επιτόκια με τα οποία δανείζει τις εμπορικές τράπεζες στην ευρωζώνη ενώ διαχειρίζεται τα συναλλαγματικά αποθέματα της ευρωζώνης και την αγορά ή πώληση νομισμάτων. Επίσης διασφαλίζει την ην κατάλληλη εποπτεία των χρηματοπιστωτικών αγορών και ιδρυμάτων από τις εθνικές αρχές και μεριμνά για την ασφάλεια του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος. Εξουσιοδοτεί της χώρες της Ευρωζώνης να εκδίδουν χαρτονομίσματα ευρώ ενώ παρακολουθούν τις τάσεις των τιμών και αξιολογούν τους κινδύνους.
Μέλη της ΕΚΤ είναι ο/η πρόεδρος και αντιπρόεδρος και οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΚΤ έχει τρία όργανα λήψης αποφάσεων. Το Διοικητικό Συμβούλιο που είναι το κύριο όργανο λήψης αποφάσεων. Την Εκτελεστική Επιτροπή που ασχολείται με την καθημερινή λειτουργία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Το Γενικό Συμβούλιο που έχει συμβουλευτικό και συντονιστικό ρόλο.
Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο
Το ΕΕΣ ελέγχει αν τα κονδύλια της ΕΕ συλλέγονται και χρησιμοποιούνται σωστά και συμβάλλει στη βελτίωση της δημοσιονομικής διαχείρισης της ΕΕ. Ιδρύθηκε το 1977 και έχει έδρα το Λουξεμβούργο.
ΤΟ ΕΕΣ ελέγχει τα έσοδα και της δαπάνες της ΕΕ ενώ ελέγχει κάθε πρόσωπο που διαχειρίζεται ευρωπαϊκά κονδύλια. Διατυπώνει πορίσματα και συστάσεις που απευθύνονται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις κυβερνήσεις των κρατών μελών και αναφέρει κάθε υπόνοια σχετική με απάτη, διαφθορά ή άλλη παράνομη δραστηριότητα. Συντάσσει ετήσια έκθεση για το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ και διαβιβάζει τις γνώμες των εμπειρογνωμόνων του στους υπευθύνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ.
Τα μέλη του Ελεγκτικού Συνεδρίου διορίζονται από το Συμβούλιο, μετά από διαβούλευση με το Κοινοβούλιο, για ανανεώσιμη εξαετή θητεία. Από τα μέλη αυτά επιλέγεται πρόεδρος για τριετή θητεία, επίσης ανανεώσιμη. Κάθε χώρα κράτος μέλος έχει ένα μέλος. Η Κύπρος εκπροσωπείται από τον Λευτέρη Χριστοφόρου.
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο διενεργεί δημοσιονομικό έλεγχο, έλεγχο συμμόρφωσης και έλεγχο απόδοσης.
