Η Μέση Ανατολή βρίσκεται, ξανά, στο επίκεντρο μιας κρίσης με παγκόσμιες προεκτάσεις και ανεξέλεγκτη κλιμάκωση καθώς το Ιράν εξετάζει το ενδεχόμενο να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, το πιο κρίσιμο πέρασμα μεταφοράς πετρελαίου στον κόσμο, μετά τις επιθέσεις που δέχθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ. Εάν υλοποιηθεί, η απειλή αυτή θα σηματοδοτήσει μια σοβαρή κλιμάκωση, ενώ θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα από τα μεγαλύτερα ενεργειακά σοκ της δεκαετίας.
Το πρωί της Κυριακής, οι ΗΠΑ εξαπέλυσαν επίθεση σε τρεις από τις κυριότερες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της υπόγειας και βαριά οχυρωμένης μονάδας Fordow, στο πλαίσιο επιχείρησης με την ονομασία "Midnight Hammer". Σύμφωνα με πληροφορίες από αμερικανικά μέσα, επτά stealth βομβαρδιστικά έπληξαν τους στόχους με πάνω από δέκα βόμβες bunker-busters των 30.000 λιβρών. Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι η Ουάσινγκτον «εξουδετέρωσε» τις βασικές υποδομές του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, ενώ προειδοποίησε την Τεχεράνη ότι «θα δεχθεί ακόμη χειρότερα χτυπήματα» αν δεν εγκαταλείψει τις πυρηνικές της φιλοδοξίες.
Χαμενεΐ: Έστειλε επιστολή στον Πούτιν και ζητά βοήθεια
Η αντίδραση των αγορών ήταν ακαριαία. Το Brent crude, το παγκόσμιο σημείο αναφοράς, ξεπέρασε τα 81 δολάρια ανά βαρέλι, η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό από τον Ιανουάριο, πριν σταθεροποιηθεί στα 78,20 δολάρια. Το αμερικανικό WTI ανήλθε στα 75,06 δολάρια. Αναλυτές εκτιμούν ότι μια διακοπή των ροών πετρελαίου από τον Περσικό Κόλπο μέσω των Στενών θα μπορούσε να εκτινάξει την τιμή ακόμη και στα 100 δολάρια ανά βαρέλι.
Τα Στενά του Ορμούζ αποτελούν ίσως το πιο στρατηγικό σημείο για τη ροή ενέργειας στον πλανήτη. Βρίσκονται μεταξύ του Περσικού Κόλπου και του Κόλπου του Ομάν, και έχουν πλάτος μόλις 24 χιλιόμετρα στο στενότερο σημείο. Ωστόσο, οι πλωτές οδοί για τα τεράστια δεξαμενόπλοια περιορίζονται σε δύο λωρίδες μόλις δύο μιλίων η καθεμία, οι οποίες περνούν από ιρανικά και ομανικά χωρικά ύδατα. Κατά μέσο όρο, περίπου 20 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου περνούν καθημερινά από τα Στενά, δηλαδή το ένα πέμπτο της παγκόσμιας ημερήσιας κατανάλωσης.
Ιράν: Μυστήριο με τα 408 κιλά ουρανίου – Πού εξαφανίστηκαν;
Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν ελέγχει την βόρεια πλευρά των Στενών, κάτι που της δίνει σημαντική γεωπολιτική ισχύ. Το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει αυτό το πλεονέκτημα για να κλείσει το πέρασμα δεν είναι πρωτάκουστο, όμως οι συνθήκες σήμερα είναι πρωτόγνωρες. Η πίεση από τις επιθέσεις, η ενίσχυση των στρατιωτικών απειλών και η εσωτερική πολιτική δυναμική του Ιράν δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα.
Η ρητορική της Τεχεράνης έχει ήδη οξυνθεί. Ο Hossein Shariatmadari, στενός συνεργάτης του ανώτατου ηγέτη Αλί Χαμενεΐ, χαρακτήρισε το κλείσιμο των Στενών ως «το επόμενο βήμα» μετά τις επιθέσεις της Αμερικής στη Fordow. Το κοινοβούλιο του Ιράν έχει εγκρίνει την πρόταση αποκλεισμού, όμως η τελική απόφαση εναπόκειται στο Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, το οποίο εποπτεύεται από τον ίδιο τον Χαμενεΐ. Ο βουλευτής και ανώτατος αξιωματικός των Φρουρών της Επανάστασης Εσμαΐλ Κοσαρί, δήλωσε πως η ενέργεια «θα γίνει όταν χρειαστεί».
LIVE/ Στην κόψη του ξυραφιού η Μέση Ανατολή – «Η τιμωρία συνεχίζεται» λέει ο Χαμενεΐ
Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ιδιαίτερη αγωνία. Αναλυτές σημειώνουν πως μια τέτοια κίνηση από το Ιράν θα οδηγούσε αναπόφευκτα τις τιμές του πετρελαίου στα 100 δολάρια, υπογραμμίζοντας ότι η απρόσκοπτη λειτουργία των Στενών είναι «απολύτως απαραίτητη για την παγκόσμια οικονομική σταθερότητα».
Το Ιράν έχει στη διάθεσή του πολλαπλά μέσα για να διακόψει τη ναυσιπλοΐα. Θα μπορούσε να ναρκοθετήσει τα νερά, να χρησιμοποιήσει δικά του πλοία για να μπλοκάρει το πέρασμα, ή ακόμη και να προκαλέσει ναυτικά ατυχήματα. Σύμφωνα με πηγές στον ναυτιλιακό τομέα, υπάρχουν ήδη αναφορές για παρεμβολές σε συστήματα πλοήγησης και έντονη παρουσία σκαφών των Φρουρών της Επανάστασης στην περιοχή.
Απειλές κατά αμερικανικών βάσεων στην Μέση Ανατολή από Ιράν
Η στρατηγική σημασία των Στενών δεν αφορά μόνο τη Μέση Ανατολή. Περισσότερο από το 80% του πετρελαίου και του υγροποιημένου φυσικού αερίου που διέρχεται από τα Στενά κατευθύνεται προς ασιατικές αγορές. Η Κίνα, ο μεγαλύτερος αγοραστής ιρανικού πετρελαίου, εισήγαγε 5,4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως το πρώτο τρίμηνο του έτους. Αντίστοιχα, η Ινδία και η Νότια Κορέα βασίζονται σε αυτές τις ροές με 2,1 και 1,7 εκατομμύρια βαρέλια, αντίστοιχα. Σε σύγκριση, η Ευρώπη και οι ΗΠΑ εισάγουν πολύ μικρότερες ποσότητες – περίπου 400.000 και 500.000 βαρέλια την ημέρα.
Η Ινδία προσπάθησε να κατευνάσει τις ανησυχίες. Ο Υπουργός Πετρελαίου Hardeep Singh Puri, δήλωσε μέσω της πλατφόρμας X ότι η χώρα έχει διαφοροποιήσει τις ενεργειακές της πηγές και διατηρεί επαρκή αποθέματα.
Νετανιάχου: Το Ισραήλ έχει πλησιάσει τους στόχους του στον πόλεμο με Ιράν
Η Κίνα, από την πλευρά της, κάλεσε τις ΗΠΑ να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση. Ο πρέσβης της στον ΟΗΕ Fu Cong, κατηγόρησε την Ουάσινγκτον για κλιμάκωση και ζήτησε άμεση παύση πυρός. Το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων της Κίνας, Global Times, υποστήριξε ότι η αμερικανική επέμβαση έχει οδηγήσει την περιοχή σε «κατάσταση ανεξέλεγκτης αποσταθεροποίησης».
Από την άλλη πλευρά, οι Ηνωμένες Πολιτείες φέρονται να έχουν ενισχύσει δραστικά τη στρατιωτική τους παρουσία στον Περσικό Κόλπο, προκειμένου να διασφαλίσουν την ελεύθερη ναυσιπλοΐα. Σύμφωνα με υψηλόβαθμο αξιωματούχο του Πενταγώνου, «το Ορμούζ μπορεί να είναι το τελευταίο χαρτί του Ιράν, αλλά αν επιχειρήσει να το παίξει, η απάντηση θα είναι άμεση και σφοδρή».
Η Μέση Ανατολή σε τροχιά επικίνδυνης κλιμάκωσης - Υπόσχεται αντίποινα η Τεχεράνη
Ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, κάλεσε δημόσια την Κίνα να αναλάβει διπλωματικό ρόλο και να ασκήσει πίεση στην Τεχεράνη. «Αν κλείσουν τα Στενά, θα είναι οικονομική αυτοκτονία. Ελπίζω να τους καλέσετε στο Πεκίνο – εξαρτάστε απόλυτα από το Ορμούζ για την ενέργειά σας», τόνισε σε δηλώσεις του στο Fox News.
Η διεθνής ενεργειακή αγορά κρέμεται από μια κλωστή. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι ακόμη και μια προσωρινή διακοπή στη ροή των υδρογονανθράκων μέσω του Ορμούζ θα μπορούσε να προκαλέσει παγκόσμιο πληθωριστικό σοκ, διαταράσσοντας τις τιμές σε βασικά αγαθά, από τα καύσιμα μέχρι τα τρόφιμα. Το στοίχημα πλέον είναι εάν θα επικρατήσει η στρατηγική ψυχραιμία ή η πολεμική κλιμάκωση. Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι επόμενες μέρες θα είναι καθοριστικό για την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια.
