Ξημερώματα Σαββάτου, 23 Μαΐου 1970. Η Λεμεσός ξυπνά στον απόηχο μιας θεαματικής επιχείρησης που αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες επιθέσεις ενάντια στην Κυβέρνηση Μακαρίου και στη νομιμότητα.
Με το σύνθημα «Θέλω το κρασί» και την απάντηση «Έλα να το πάρεις», περίπου 70 ένοπλοι της παραστρατιωτικής ομάδας «Ιερός Λόχος» πραγματοποιούν αστραπιαία επίθεση κατά του Κεντρικού Αστυνομικού Σταθμού της πόλης.
Οι δράστες κυριεύουν το κτήριο, αρπάζουν τον οπλισμό, μεταξύ των οποίων πάνω από 200 τυφέκια, δεκάδες αυτόματα και πιστόλια, αριθμό βαρέων πυροβόλων, πάνω από 100 χειροβομβίδες και βλήματα, καθώς και χιλιάδες σφαίρες. Επίσης, αφαιρούν πολλά αστυνομικά οχήματα.
Η επιδρομή δεν ήταν ένα τυχαίο ή μεμονωμένο περιστατικό. Εντάσσεται στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδίου που είχε σκοπό την κατάληψη όλων των επαρχιακών αστυνομικών διευθύνσεων της Κύπρου. Τελικά, το σχέδιο υλοποιήθηκε μόνο στη Λεμεσό και αποτέλεσε την πρώτη και τελευταία δυναμική ενέργεια του Ιερού Λόχου.
Η επιχείρηση προκάλεσε σοκ στις αρχές και στον πολιτικό κόσμο. Ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος μετέβη στην Αστυνομική Διεύθυνση Λεμεσού για να παρακολουθήσει προσωπικά τις έρευνες για την ανακάλυψη του οπλισμού και τη σύλληψη των ενόπλων. Η δράση αυτή αποτέλεσε την αφορμή για την εξάρθρωση του Ιερού Λόχου και, εν τέλει, την καταδίκη των στελεχών του από το Δικαστήριο. Ήταν η αρχή του τέλους για την οργάνωση που είχε γίνει συνώνυμη της ένοπλης δράσης με φόντο το πολιτικό και εθνικό ζήτημα της Κύπρου.
Η οργάνωση πίσω από τον Ιερό Λόχο ήταν το Εθνικό Μέτωπο, το οποίο ιδρύθηκε με σκοπό την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Η οργάνωση αυτοπροσδιοριζόταν ως υπερασπιστής της εθνικής ιδέας και του ελληνικού χαρακτήρα του νησιού, δηλώνοντας αποστολή της όχι μόνο την Ένωση, αλλά και την κάθαρση της δημόσιας ζωής από πρόσωπα που, κατά την εκτίμησή της, οδηγούσαν την πολιτική πορεία της χώρας σε διαφορετική κατεύθυνση. Ειδικότερα, κατηγορούσε υψηλόβαθμα πολιτικά πρόσωπα, όπως τον Γλαύκο Κληρίδη, τον Πολύκαρπο Γιωρκάτζη και τον Τάσσο Παπαδόπουλο, ότι εκμεταλλεύονταν τη θέση τους για προσωπικές πολιτικές φιλοδοξίες και παρέσυραν τον Μακάριο από τη γραμμή της Ένωσης.
Η ανακοίνωση της 13ης Μαρτίου 1970 καταγράφει τη στάση της οργάνωσης απέναντι στον ίδιο τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο: «Πολλάκις έχομεν κατηγορήσει τον Αρχηγόν της Κυπριακής Κυβερνήσεως ως τον αίτιον διά την αποπλάνησιν του λαού και εκτροπήν Τούτου από την γραμμήν της ΕΝΩΣΕΩΣ».
Η δομή του ΕΜ ήταν αυστηρά στρατιωτική. Το νησί διαιρέθηκε σε τομείς και κάθε τομέας σε ομάδες, με τους τομεάρχες και ομαδάρχες να έχουν την ευθύνη της ιεραρχίας. Τα μέλη χρησιμοποιούσαν ψευδώνυμα, η εσωτερική επικοινωνία γινόταν μέσω συνδέσμων και οι εντολές ακολουθούσαν αυστηρή πειθαρχία. Αν και υπήρχε πρόθεση επέκτασης σε ολόκληρη την Κύπρο, κύρια περιοχή δράσης ήταν η Λεμεσός, ενώ περιορισμένη δραστηριότητα καταγράφηκε και στη Λευκωσία.
Ωστόσο, το Εθνικό Μέτωπο δεν απέφυγε τις εσωτερικές έριδες. Στις αρχές του 1970, η οργάνωση διασπάστηκε σε δύο αντίπαλες ομάδες. Η μία, υποστήριζε την κλιμάκωση της δράσης με βίαιες ενέργειες. Η άλλη, προέκρινε μετριοπαθή στάση και διαπραγματεύσεις, γεγονός που την καθιστούσε ύποπτη στα μάτια των υπολοίπων. Τελικά, η δυναμική πτέρυγα απέπεμψε τη μετριοπαθή, κατηγορώντας την για δημιουργία «καπετανάτου», συνεργασία με πράκτορες του Μακαρίου και για συμφωνίες που εξυπηρετούσαν προσωπικά οφέλη, ανάμεσά τους και φήμες περί πιθανής υπουργοποίησης στελέχους της οργάνωσης.
Από τη ριζοσπαστικοποίηση αυτή γεννήθηκαν δύο νέες οργανώσεις. Η Εθνική Αντίσταση και ο Ιερός Λόχος. Ο τελευταίος, με έδρα τη Λεμεσό, έγινε το πιο δραστήριο τμήμα. Διακήρυξε στόχους όπως η διασφάλιση των εθνικών παραδόσεων και η «χάραξη της ορθής οδού των πεπρωμένων της φυλής», ακολουθώντας, όπως δήλωναν, το παράδειγμα του Διγενή.
Παρά τις προσπάθειες για συντονισμό μεταξύ των δύο ομάδων, η καχυποψία που επικρατούσε οδήγησε τελικά σε μια αυτοτελή αλλά παράλληλη δράση.
Η κυβέρνηση Μακαρίου είχε ήδη αντιληφθεί τον κίνδυνο που συνιστούσε το ΕΜ. Στις 28 Αυγούστου 1969, ο ίδιος ο Πρόεδρος κήρυξε την οργάνωση παράνομη. Ωστόσο, η δράση της συνεχίστηκε για μήνες ακόμη, με αποκορύφωμα την επιδρομή του Μαΐου 1970. Η επιχείρηση αυτή όμως, όπως αποδείχθηκε, ήταν το κύκνειο άσμα της.
Μετά την επίθεση και τις συλλήψεις, η αποδυνάμωση της οργάνωσης ήταν ραγδαία. Στις 22 Ιουνίου 1970, το Εθνικό Μέτωπο διαλύθηκε επισήμως, ενώ δύο μέρες αργότερα, στις 24 Ιουνίου, το ΕΜ Πάφου δήλωσε με επιστολή του στον Μακάριο την πλήρη παύση των δραστηριοτήτων του και την παράδοση του οπλισμού. Το παράδειγμα της Πάφου ακολούθησαν και άλλες επαρχίες, σηματοδοτώντας το οριστικό τέλος ενός σκιώδους αλλά δραστήριου κεφαλαίου της κυπριακής κοινωνικής και πολιτικής ζωής.
