Για 400 χρόνια, το Ελληνικό γένος έζησε στο σκοτάδι των Οθωμανών. Με σύμμαχο το σπουδαίο παρελθόν και την Ορθοδοξία, οι Έλληνες εξεγέρθηκαν. Η 25η Μαρτίου, αποτελεί ανεπιφύλακτα τη σημαντικότερη ημερομηνία στη νεότερη ιστορία του ελληνικού έθνους καθώς σηματοδοτεί την αφετηρία της εθνικής παλιγγενεσίας. Την 25η Μαρτίου, κάθε χρόνο τιμούμε τον ξεσηκωμό του υπόδουλου ελληνισμού ενάντια στον Οθωμανικό τύραννο με σκοπό την απόκτησης της Ελευθερίας. Τιμούμε τις μέρες όπου τα σύγχρονα βιβλία τις ιστορίας γέμισαν με μεγάλα και χρυσά γράμματα ιστορίες γεμάτες ηρωισμό και αυταπάρνηση για την Ελευθερία.
Στην πραγματικότητα όμως, την 25η Μαρτίου του 1821 δεν έγινε κάτι αξιοπρόσεκτο παρά μόνο κάποιες αψιμαχίες. Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου καθιερώθηκε στις 15 Μαρτίου 1838 από τον βασιλιά Όθωνα, με το σκεπτικό να συνδυάζεται με το εκκλησιαστικό γεγονός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Ήταν και επιθυμία της Φιλικής Εταιρείας να συνδεθεί η ελληνική επανάσταση με μια μεγάλη εκκλησιαστική εορτή, για να τονωθεί το φρόνημα τον Ελλήνων και να τονιστεί η σύνδεση του ορθόδοξου χριστιανισμού και Ελλάδας.
Η Ελληνική Επανάσταση ουσιαστικά χρονολογείται από το Φεβρουάριο του 1821 όταν ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κυκλοφορεί επαναστατική προκήρυξη στο Ιασό της Μολδοβλαχίας (σημερινή Ρουμανία) και ξέσπασε τον επόμενο μήνα σε πολλά μέρη της Ελλάδας και κυρίως στην Πελλοπόνησο.
Η πρώτη σημαία της Επανάστασης, υψώθηκε στις Σπέτσες από την Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα στις 13 Μαρτίου 1821. Τον επόμενο μήνα οι Σπέτσες επαναστατούν ενάντια στους Τούρκους ενώ ακολούθησαν η Ύδρα και τα Ψαρά. Στις 17 Μαρτίου, οι Μανιάτες κηρύσσουν την Επανάσταση. Στις 21 Μαρτίου πολιορκούνται τα Καλάβρυτα ενώ στις 23 Μαρτίου οι δυνάμεις του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του Παπαφλέσσα και του Νικηταρά απελευθερώνουν την Καλαμάτα.
23 Απριλίου 1821, ο Αθανάσιος Διάκος πέφτει στα χέρια τον Τούρκων στη Μάχη της Αλαμάνας και διατάζουν μια οδυνηρή τιμωρία, θάνατο με ανασκολοπισμό. Οι δυνάμεις του, συμμετείχαν και θριάμβευσαν σε πολλές μάχες ενάντια στους Οθωμανούς ελευθερώνοντας τη Λιβαδειά, τη Θήβα και την Αταλάντη.
Στο Χάνι της Γραβιάς, ο οπλαρχηγός Οδυσσέας Ανδρούτσος και οι άνδρες του βρίσκονται σε ένα στρατηγικό σημείο. Πλησιάζοντας οι Οθωμανοί, ζητούν από τους Έλληνες να παραδοθούν. Ο αγγελιαφόρος που στέλνουν οι Τούρκοι, εξουδετερώνεται και εν τέλει επιτίθενται. Η μάχη έγειρε προς την πλευρά των επαναστατημένων Ελλήνων καθώς διέφυγαν από το χάνι πριν χτυπήσουν οι δυνάμεις του Ομέρ Βρυώνη με τα κανόνια. Απολογισμός των Οθωμανών ήταν 300 νεκροί και 600 τραυματίες.
Στην πρώτη στρατηγικά οργανωμένη μάχη των Ελλήνων, στο Βαλτέτσι, οι 700 άνδρες του Κολοκοτρώνη υποχρεώνουν 12.000 άντρες του Κεχαγιά Μπέη να τραπούν σε άτακτη φυγή, εγκαταλείποντας τα όπλα τους. Οι Οθωμανοί μετρούν 300 νεκρούς ενώ οι Έλληνες μόλις δύο. Στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, 15.000 Έλληνες στρατιώτες, μετά από μήνες πολιορκίας, καταλαμβάνουν το κύριο οχυρό τον Τούρκων στον Μοριά, την Τριπολιτσά. Στην πόλη εκτυλίσσεται μια από τις σκοτεινές στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης καθώς οι Έλληνες σκότωσαν χιλιάδες Οθωμανούς με το κέρδος να είναι 11.000 όπλα.
Μετά τη σφαγή της Χίου, στις 30 Μαρτίου το 1822, προκλήθηκε διεθνή κατακραυγή για τις ακρότητες των Οθωμανών και φάνηκε μια ευαισθητοποίηση από την παγκόσμια κοινή γνώμη. Οι Τούρκοι, θέλοντας να εκδικηθούν για τις ελληνικές επιθέσεις και τη συμμετοχή στην εξέγερση πληθυσμού Χιωτών, μακελεύουν το νησί και σκοτώνουν γύρω στις 50.000 κατοίκους. Για αντίποινα, ο Κωνσταντίνος Κανάρης με τους άντρες του κατέκαψαν τη ναυαρχίδα του τούρκου ναυάρχου Καρά Αλή σκοτώνοντας περίπου 2.000 άντρες.
Στη μάχη όπου ο Κολοκοτρώνης απέκτησε τη φήμη του μεγάλου στρατηγού, οι Έλληνες κερδίζουν τους Οθωμανούς και τους υποχρεώνουν σε σχεδόν 3.000 νεκρούς. Οι Έλληνες υπό την καθοδήγηση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, παγίδευσαν τους άντρες του Δράμα Αλή στα Δερβενάκια και τους υποχρέωσαν σε μια ακόμα καταστροφή.
Στις 20 Μαΐου 1825 ο αιγυπτιακός στρατός του Ιμπραήμ Πασά, που έφτασε ως και 15.000, προελαύνει στην Πελοπόννησο με σκοπό να την επανακατακτήσει ολόκληρη. Ο Παπαφλέσσας αποφασίζει να βρεθεί αντιμέτωπος με τα στρατεύματα του Ιμπραήμ Πασά και να τους σταματήσει. Ωστόσο πάνω από τους μισούς άνδρες του Παπαφλέσσα τον εγκαταλείπουν στη θέα του πολυάριθμου αιγυπτιακού στρατού. Οι Έλληνες κρατούν γενναία τις θέσεις τους αλλά λυγίζουν. Σχεδόν 1.000 Έλληνες χάνουν τη ζωή τους, μεταξύ των οποίων και ο Παπαφλέσσας.
Μια σημαντική αλλά καθόλου γνωστή μάχη διεξήχθη στις 13 Ιουνίου 1825 όπου οι ελληνικές δυνάμεις υπό τους Ιωάννη Μακρυγιάννη, Δημήτρη Υψηλάντη, τον Ανδρέα Μεταξά και τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη κέρδισαν για πρώτη φορά τον στρατό του Ιμπραήμ στους Μύλους.
Η ηρωική έξοδος του Μεσολογγίου επηρέασε την απόφαση των μεγάλων δυνάμεων (Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία) να επέμβουν στρατιωτικά στη Ναυμαχία του Ναβαρίνο που ακολούθησε. Οι Οθωμανοί υπό τον Ρεσίντ Μεχμέντ Πασά πολιορκούν για τρίτη φορά το Μεσολόγγι και οι οπλαρχηγοί Νότης Μπότσαρης και Κίτσος Τζαβέλλας πρωτοστάτησαν στην άμυνα της πόλης με 3.000 άνδρες και αρκετούς φιλέλληνες. Οι αρχηγοί βλέποντας το ηθικό των Ελλήνων να κάμπτεται από την πείνα και τις αρρώστιες, διατάζουν ηρωική έξοδο, με όσους έμειναν πίσω να υπερασπίζονται την πόλη μέχρι εσχάτως. Μόνο 1.000 άτομα κατάφεραν να φτάσουν σε ασφαλές τόπο, οι υπόλοιποι σφαγιάστηκαν ή πουλήθηκαν σαν σκλάβοι. Οι Οθωμανοί κάρφωσαν 3.000 κομμένα κεφάλια στα τείχη της πόλης.
Μια σημαντική νίκη έλαβε χώρα στις 24 Νοεμβρίου 1826 στην Αράχωβα όταν οι Τούρκοι θέλησαν υπό τον Μουσταφά Μπέη να καταλάβουν μέρος της Ρούμελης. Τα στρατεύματα του Γεώργιου Καραϊσκάκη προετοιμάζουν επίθεση και αποκλείουν τους Οθωμανούς στην Αράχωβα. Στις 22 Νοεμβρίου ο Μουσταφά Μπέης πεθαίνει και στην ύστατη προσπάθεια για αντεπίθεση από τους Τούρκους οι περισσότεροι χάνουν τη ζωή τους.
Με την Ναυμαχία του Ναβαρίνου, οι δυτικές μεγάλες δυνάμεις έβαλαν οριστικό τέλος στα όποια πλάνα των Οθωμανών για ανακατάληψη τμημάτων της Ελλάδας. Στην ναυμαχία πολέμησαν βρετανικά, γαλλικά και ρωσικά πολεμικά πλοία ενάντια σε τουρκικά πολεμικά που περιλάμβαναν αριθμό πλοίων από την Αίγυπτο και την Τύνιδα. Ολόκληρος ο εχθρικός στόλος καταστράφηκε ολοσχερώς.
Στις 7 Μαΐου 1832, υπογράφεται η Συνθήκη του Λονδίνου από τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Ρωσία, σηματοδοτώντας ουσιαστικά την ίδρυση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Πρώτος βασιλιάς ήταν ο Όθωνας της Βαυαρίας και η Ελλάδα ήταν επίσημα ανεξάρτητο βασίλειο.
Η συνεισφορά της Κύπρου στην Επανάσταση
Η Φιλική Εταιρεία είχε εξαίρεσει την Κύπρο από την Επανάσταση, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, αφού βρισκόταν μακριά από τον πυρήνα και θα ήταν δύσκολο για το ελληνικό ναυτικό να ξεσηκώσει το νησί. Παρ’ όλα αυτά η Κύπρος βοήθησε σε χρήμα και έμψυχο δυναμικό πληρώνοντας βαριά το τίμημα της με εκατοντάδες νεκρούς.
Ο Σουλτάνος, για προληπτικούς λόγους έδωσε τη διαταγή για τη σφαγή περισσότερων από 400 Κύπριων μεταξύ των οποίων και ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός. Στο νησί είχαν κυκλοφορήσει επαναστατικές προκηρύξεις ενώ εμφανίστηκαν ελληνικά πλοία κοντά στην Κερύνεια, όπως αναφέρει η παράδοση, με επικεφαλής των Κωνσταντίνο Κανάρη.
Την 9η Ιουλίου 1821, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός απαγχονίζεσαι στην πλατεία του Δικαστηρίου της Λευκωσίας και την ίδια μέρα εξουδετερώνονται από τους Οθωμανούς οι Πάφου Χρύσανθος, Κιτίου Μελέτιος και Κερύνειας Λαυρέντιος. Ακολούθως θανατώθηκαν άλλοι 470 Κύπριοι.
«Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κ. Κυπριανός υπεσχέθη να συνεισφέρη χρήματα ή τροφάς, όσας δυνηθή» αναφερόταν στα επαναστατικά κείμενα της Φιλικής Εταιρείας. Οι Κύπριοι πολέμησαν από την αρχή της εθνικής παλιγγενεσίας. Κύπριοι πολέμησαν με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τον Γεωργάκη Ολύμπιο στη Μολδοβλαχία και μετά στην Πελοπόνησσο. Κύπριοι αγωνιστές εντοπίζονται σε πολλά μέτωπα και τις μεγάλες μάχες τις Επανάστασης από το 1821 ως το 1829 και ο αριθμός τους σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες ενδέχεται να ξεπερνά τους 1000.
Όπως γράφει ο ιστορικός Πέτρος Παπαπολυβίου: «Το σύνολο των Κυπρίων αγωνιστών του 1821 παραμένει άγνωστο, αφού δεν έχει ολοκληρωθεί η εξαντλητική μελέτη των αρχειακών πηγών. Οι μετριότεροι υπολογισμοί τους καταμετρούν σε τέσσερις έως έξι εκατοντάδες, χωρίς να αποκλείεται να είναι περισσότεροι. Κύπριοι αγωνιστές εντοπίζονται σε διάφορες μάχες και περιόδους της επανάστασης: Στο Μεσολόγγι, στην Πελοπόννησο, στην πολιορκία των Αθηνών, στην Κρήτη, σε ναυτικές επιχειρήσεις, και αλλού».
Οι Κύπριοι αγωνιστές πολεμούσαν για την απελευθέρωση και την ανεξαρτησία της Ελλάδας, ελπίζοντας παράλληλα και στην απελευθέρωση της Κύπρου.
