«Μας ενώνει και μας δίνει προοπτική ελπίδας και σωτηρίας». Υπάρχει βέβαια και η αντίθετη άποψη. Αυτή της υπερβολής η ακόμη και του «κατασκευασμένου» πίσω από το φαινόμενο. Το Άγιο Φως διχάζει στα βάθη των αιώνων, πιστούς, άπιστους και σκεπτικιστές. Σε κάθε περίπτωση η «ιστορία» του πάει στα βάθη των αιώνων και φτάνει στο σήμερα. Ένα γεγονός που αποτελεί μια εκ των κορυφαίων στιγμών της Ορθόδοξης πίστης.
Με τη βοήθεια της Θρησκειολόγου, Δρ. Αρετής Δημοσθένους επιχειρούμε να πιάσουμε το νήμα του Αγίου Φωτός εν τη γενέσει του. Τη σημασία που αποδίδουν σε αυτό οι πιστοί, ως επίσης και τα επιχειρήματα με τα οποία η Εκκλησία αντικρούει την αμφισβήτηση του θαύματος.
Το Άγιο Φως στην αφετηρία της ιστορίας
Σύμφωνα με την κυρία Δημοσθένους, όλα ξεκινάνε από την ίδια την στιγμή της Σταυρώσεως του Χριστού. Και σχετίζεται με τον έπειτα (52 μ.Χ.), Επίσκοπο Αθηνών, Άγιο Διονύσιο Αρεοπαγίτη.
Όπως αναφέρει η κυρία Δημοσθένους, «ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης ήταν εννέα έτη νεότερος του Χριστού. Σε νεαρή ηλικία βρέθηκε στην Ηλιούπολη της Αιγύπτου (κοντά στο σημερινό Κάιρο) ακριβώς την εποχή της Σταυρώσεως του Κυρίου. Την Μεγάλη εκείνη Παρασκευή την ώρα της σταυρώσεως του Χριστού 15:00 η ώρα, αν και μεσημέρι, σκοτίστηκε ο ήλιος "Ἀπὸ δὲ ἕκτης ὥρας σκότος ἐγένετο ἐπὶ πᾶσαν τὴν γὴν ἕως ὥρας ἐνάτης"(Ματ. 27,45)».
Σύμφωνα με την παράδοση, «ο Διονύσιος συγκλονίστηκε από το παράδοξο αυτό φαινόμενο και αναφώνησε: «Ή Θεός πάσχει ή το πάν απόλλυται» («Ή ο Θεός υποφέρει ή χάνεται το παν»). Σημείωσε δε με επιμέλεια την ημέρα και ώρα του υπερφυσικού αυτού γεγονότος του σκοτισμού του Ηλίου».
«Όταν επέστρεψε στην Αθήνα άκουσε το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου στον Άρειο Πάγο να μιλά για εκείνο το υπερφυσικό σκοτάδι κατά την Σταύρωση του Κυρίου διαλύοντας κάθε αμφιβολία για την εγκυρότητα της νέας του πίστης», αναφέρει επ’ ,αυτού η κα Δημοσθένους.
Γιατί το Μεγάλο Σάββατο
Το Άγιο Φως βγαίνει το Μεγάλο Σαββάτο γύρω στο μεσημέρι στο μεγάλο Ναό στον τάφο του Χριστού.
Σύμφωνα με την κα Δημοσθένους «το Άγιο Φως βγαίνει κατόπιν νηστείας και προσευχής του Ορθόδοξου Έλληνα Πατριάρχη Ιεροσολύμων το Μεγάλο Σαββάτο γύρω στο μεσημέρι και προμηνύει την Ανάσταση του Χριστού η οποία έγινε μετά από 36 ώρες, δηλαδή τρία 12ωρα, εξ ου και τριήμερος, από την ώρα που ξεψύχησε πάνω στον Σταυρό στις 15:00 η ώρα της Παρασκευής».
Αναφέρει παράλληλα πως «στις υπόλοιπες εκκλησίες το πρωί του Σαββάτου προαγγέλλουν την Ανάσταση με την ονομαζόμενη πρώτη Ανάσταση, ρίχνουν μυροφόρες - λουλούδια, δάφνες, κτυπούν τα καθίσματα και τις καμπάνες και ψέλνουν: «Ἀνάστα, ὁ Θεός, κρῖνον τὴν γῆν, ὅτι σὺ κατακληρονομήσεις ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι».
Γιατί ο Έλληνας Πατριάρχης
Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, το Άγιο Φως βγαίνει κατόπιν νηστείας και προσευχής του Ορθόδοξου Έλληνα Πατριάρχη Ιεροσολύμων το Μεγάλο Σαββάτο γύρω στο μεσημέρι. Γιατί όμως παραχωρήθηκε το εν λόγω προνόμιο σε Έλληνα;
Όπως αναφέρει η κα Δημοσθένους, αυτή η απόφαση έχει τις ρίζες της στο 1118 μ.Χ., και σχετίζεται άμεσα με ένα γεγονός που έλαβε χώρα στον Γολγοθά, αρκετούς αιώνες νωρίτερα.
Όπως καταγράφει η κα Δημοσθένους, «μετά τη Σταύρωση του Χριστού οι τότε Ιουδαίοι (Εβραίοι) έκαναν σκουπιδότοπο τον Γολγοθά. Η Αγία Ελένη αρχές του 4ου αιώνα πήγε και καθάρισε τον σκουπιδότοπο - βουνό και βρήκε τον Τίμιο Σταυρό. Κατασκεύασε τον πρώτο Ναό μέσα του 4ου αιώνα. Σύντομα όμως το 614 η περιοχή κατακτήθηκε από τους Μουσουλμάνους Πέρσες το ίδιο και η Ιερουσαλήμ και πυρπολήθηκε ο Ναός. Αναστυλωνόταν και πάλι τον κατέστρεφαν».
Το διάβα της ιστορίας μας οδηγεί στο 1118 μ.Χ., όταν ο Άραβας Σαλάχ Ελ Ντιν παραχώρησε στους ορθόδοξους μοναχούς τα προσκυνήματα των Αγίων Τόπων. Ο Ελ Ντιν όριζε ότι "ο πατριάρχης των Ελλήνων θα είναι ο κύριος του Καμαρέ (ναού του Παναγίου Τάφου) και αυτός θα παίρνει από τον τάφο του και το Άγιον Φως για να το μοιράζει στους Ναζωραίους (χριστιανούς)".
Πρακτική που εφαρμόζεται μέχρι και σήμερα.
Γιατί βγαίνει το Άγιο Φως
Θέτοντας το συγκεκριμένο ερώτημα στην κυρία Δημοσθένους, η απάντηση της ήταν σαφής και λακωνική. «Για να δυναμώνει την πίστη μας. Για να μας θυμίζει ότι ο Θεός είναι Φως και πρέπει να τον μιμηθούμε, να είμαστε φωτεινοί, άνθρωποι του φωτός και όχι του σκότους».
Υποστηρίζει μάλιστα ότι «βγαίνει μόνον με τους Ορθοδόξους ως επιβράβευση της ορθότητος του Δόγματος μας. Βγαίνει το Άγιο Σαββάτο δηλώνοντας τη νίκη του Χριστού πάνω στο σκοτάδι της κόλασης και της αμαρτίας. Μας ενώνει και μας δίνει προοπτική Ελπίδας και Σωτηρίας. Τι πιο όμορφο πράγμα»;
Θαύμα ή κάτι άλλο;
«Προσωπικά πιστεύω στα θαύματα. Έχω βιώσει κάποια. Η ζωή μας είναι ένα θαύμα. Γιατί να μην πιστέψω λοιπόν στο Άγιο Φως»;
Με αυτή την πρόταση η κα Δημοσθένους επιχειρεί να αποδομήσει θεωρίες και ισχυρισμούς περί του αντιθέτου. Για ένα ζήτημα που όπως έχει αναφερθεί, διχάζει διαρκώς και με ένταση.
Η ίδια εξιστορεί πως «δυο φορές που πήγα στην τελετή του Αγίου Φωτός, η φλόγα δεν έκαιγε για 45 λεπτά. Άναψα κεριά που πήρα από Κύπρο, διότι κάποιος είπε πως βάζουν μια ουσία στα κεριά που πωλούν εκεί, η οποία κάνει τη φλόγα των κεριών να μην καίει».
Σημειώνει παράλληλα πως ο Μεγάλος Ναός της Ανάστασης μέχρι τέλος της Αγγλοκρατίας ήταν ξύλινος. «Με τέτοια διάχυση του Φωτός που γίνεται κατά την αφή του Αγίου Φωτός, αν ήταν φυσικό φως, θα καιγόταν αρκετές φορές ο Ναός. Και όμως δεν κάηκε ποτέ».
Αναφέρεται και σε ένα περιστατικό το 1101. Τότε σύμφωνα με την κα Δημοσθένους, Φραγκισκανοί μοναχοί έκαναν λιτανείες αλλά δεν το Φως δεν έβγαινε. «Κάλεσαν τους Ορθόδοξους και με τρεις λιτανείες βγήκε», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Θέλοντας να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τους ισχυρισμούς της, αναφέρθηκε και σε ένα άλλο γεγονός του 1549 μ.Χ. Αναφέρει πως «σύμφωνα πάντα με ιστορικές καταγραφές, οι Αρμένιοι δωροδόκησαν τον σουλτάνο Μουράτ για να τους δώσει την άδεια να εισέλθουν στο Ναό της Αναστάσεως και να βγάλουν αυτοί από τον Πανάγιο Τάφο το Άγιο Φως. Πράγματι, ο σουλτάνος τους έδωσε την άδεια και οι Αρμένιοι μπήκαν μέσα στον Ναό και τον κλείδωσαν. Γεμάτος απελπισία ο Ορθόδοξος Πατριάρχης όταν είδε τους Αρμένιους να βρίσκονται μέσα στον Πανάγιο Τάφο, γονάτισε έξω στην είσοδο του Ναού κοντά σε μία από τις κολόνες. Ξαφνικά η κολόνα σχίστηκε και βγήκε το Αγιο Φως ανάβοντας τις λαμπάδες του Πατριάρχη. Η κολόνα αυτή και η σχισμή φαίνεται ευδιάκριτα μέχρι σήμερα. Είναι η κολόνα στα αριστερά μας, όπως εισερχόμαστε στο Ναό. Ο Αγαρηνός Εμίρης παρακολουθούσε τα γεγονότα από τον μιναρέ του τζαμιού που βρίσκονταν απέναντι από τον Ναό. Αναφώνησε τότε: ο Χριστιανισμός είναι η αληθινή θρησκεία».
Ενώ παράλληλα όπως σημειώνει η κα Δημοσθένους, κατά την τελετή της αφής υπάρχει παρατηρητής Αρμένιος Επίσκοπος. «Αν γινόταν κάποια μηχανορραφία αμέσως θα το έλεγε».
Οι ρίζες της αμφισβήτησης
Κατά την κα Δημοσθένους, η αμφισβήτηση βρίσκει τις ρίζες της στον 20ο αιώνα. Και αυτό εντοπίζεται σε δυο λόγους.
Αναφέρει χαρακτηριστικά, «πρώτον στην αυξημένη αθεΐα και δεύτερον σε μια ουσιαστική αιτία. Αν ο Θεός είναι Φως τότε δεν είναι αγάπη και ειρήνη. Οι άνθρωποι προτιμούμε τον Θεό να είναι αγάπη, με αυτόν τον τρόπο παίρνουμε ευκολότερη άφεση στα τόσα ατοπήματα και αμαρτήματα που διαπράττουμε. Αν όμως ο Θεός είναι Φως, τα πράγματα γίνονται δύσκολα. Το φως φέγγει και δείχνει ελλείψεις και κακίες».
«Η πίστη βασίζεται στην εμπειρία»
«Η πίστη βασίζεται στην εμπειρία», έλεγε ο αείμνηστος πατέρας μου, ο γέροντας Αιμιλιανός στο Κελλάκι. Δεν είναι μόνον θεωρία και διδαχή, σημειώνει η κα Δημοσθένους αναφορικά με τη δύναμη της πίστης.
Στέλνει παράλληλα το μήνυμα της ταπεινότητας εκ μέρους των Χριστιανών, τις Άγιες αυτές ημέρες. «Ας γίνουμε ταπεινοί για τον εαυτό μας και επιεικείς στους άλλους. Ας συγχωρήσουμε και ας δεχθούμε το Φως της Ανάστασης του Θεανθρώπου στη ζωή μας. Έτσι μόνον θα γίνει ο κόσμος από πόλεμος Ειρήνη, από διαμάχη Συμφιλίωση, από παρεξήγηση Κατανόηση, από κόλαση Παράδεισος».
