Οι διεθνείς εξελίξεις στη σκιά του πολέμου στην Ουκρανία διαμορφώνουν μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα, με τις Ηνωμένες Πολιτείες υπό τον Ντόναλντ Τραμπ να προχωρούν σε κινήσεις που αλλάζουν τα δεδομένα.
Η απόφαση της Ουάσινγκτον να προχωρήσει σε απευθείας διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία, αφήνοντας εκτός τόσο την Ουκρανία όσο και τους Ευρωπαίους, έχει θορυβήσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες πλέον καλούνται να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη για την ασφάλειά τους.
Οι ΗΠΑ επιταχύνουν τις διαδικασίες για συνομιλίες με τη Μόσχα, με βασικό στόχο να επιτύχουν μια κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Η πρώτη συνάντηση μεταξύ του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, και του Ρώσου Υπουργού Σεργκέι Λαβρόφ θα πραγματοποιηθεί στη Σαουδική Αραβία σήμερα, σηματοδοτώντας την πρώτη επίσημη επαφή των δύο πλευρών από την έναρξη του πολέμου.
Ο Ρώσος ΥΠΕΞ έχει ξεκαθαρίσει ότι οι διαπραγματεύσεις θα γίνουν χωρίς την παρουσία της Ευρώπης, γεγονός που προκαλεί βαθιά ανησυχία στις Βρυξέλλες. Ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει αντιδράσει έντονα, δηλώνοντας πως η Ουκρανία δεν θα δεχθεί ειρηνευτικές συμφωνίες που θα γίνουν «πίσω από την πλάτη της». Παράλληλα, έχει ξεκινήσει διπλωματικό μαραθώνιο, συνομιλώντας με τον Γάλλο Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ενώ προγραμμάτισε ταξίδια σε χώρες του Κόλπου για να εξασφαλίσει περαιτέρω στήριξη.
Μέσα σε αυτό το ασταθές διεθνές περιβάλλον, η Ευρώπη αναζητά τον δικό της ρόλο. Σε μια προσπάθεια να χαράξουν κοινή στρατηγική, οι Ευρωπαίοι ηγέτες συγκεντρώθηκαν εκτάκτως στο Παρίσι για να συζητήσουν τις επόμενες κινήσεις τους.
Η έκτακτη σύνοδος που συγκάλεσε ο Εμανουέλ Μακρόν είχε ως στόχο να καθορίσει την ευρωπαϊκή απάντηση στις κινήσεις των ΗΠΑ και να συζητήσει το μέλλον της Ουκρανίας. Στη σύνοδο συμμετείχαν οι ηγέτες του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας, της Ισπανίας, της Πολωνίας, της Δανίας καθώς και η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε.
Η σύσκεψη ανέδειξε το χάσμα που υπάρχει μεταξύ των κρατών-μελών σχετικά με την αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία, ενώ κατέστησε σαφές ότι η Ευρώπη πρέπει να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της στη διεθνή σκηνή.
Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα της συνόδου ήταν η προοπτική αποστολής ευρωπαϊκών ειρηνευτικών δυνάμεων στην Ουκρανία, σε περίπτωση κατάπαυσης του πυρός. Ο Εμανουέλ Μακρόν εμφανίστηκε θετικός σε αυτό το σενάριο, ενώ ο Βρετανός Πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ δήλωσε πως το Ηνωμένο Βασίλειο θα το εξετάσει, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρχει αμερικανική στρατιωτική εγγύηση.
Αντίθετα, ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς χαρακτήρισε τη συζήτηση «πρόωρη και ακατάλληλη», τονίζοντας ότι ο πόλεμος βρίσκεται ακόμα σε πλήρη εξέλιξη. Ο Ισπανός Πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε απόφαση πρέπει να βασίζεται σε ισχυρές εγγυήσεις ασφάλειας, ώστε να αποφευχθούν τα λάθη του παρελθόντος. Ο Πολωνός Πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ ήταν ξεκάθαρος: η Πολωνία δεν πρόκειται να στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία, αλλά θα στηρίξει τις χώρες που θα το πράξουν.
Η Ελλάδα, σύμφωνα με πηγές από τα ελλαδικά ΜΜΕ, τάσσεται υπέρ της ενίσχυσης της Ουκρανίας, αλλά είναι αντίθετη στην αποστολή ελληνικών στρατευμάτων, θεωρώντας ότι μια τέτοια απόφαση θα μπορούσε να δημιουργήσει περιττούς κινδύνους για τη χώρα.
Παρά τις διαφωνίες, υπήρξε κοινή παραδοχή ότι η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για την ασφάλειά της. Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τόνισε ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε «σημείο καμπής» και πρέπει να αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, που θα συμμετάσχει σήμερα σε τηλεδιάσκεψη κορυφής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), αναμένεται να προωθήσει την ελληνική πρόταση για ένα νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, το οποίο θα χρηματοδοτείται από κοινά δανειοδοτικά εργαλεία, κατά το πρότυπο του Ταμείου Ανάκαμψης. Η Γερμανία έχει ήδη αλλάξει στάση, με τον Σολτς να υποστηρίζει την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, ενώ η Πολωνία, που είναι πρωτοπόρος στις αμυντικές επενδύσεις, καλεί τις υπόλοιπες χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμά της.
Η σύνοδος κορυφής στο Παρίσι ανέδειξε ξανά τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Η αποστασιοποίηση των ΗΠΑ από την ευρωπαϊκή ασφάλεια φέρνει τους Ευρωπαίους μπροστά σε δύσκολες και άβολες αποφάσεις. Η αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα, καθώς δεν υπάρχει ομοφωνία. Η αμυντική αυτονομία της Ευρώπης δεν είναι πλέον επιλογή, αλλά ανάγκη, καθώς ο κόσμος εισέρχεται σε μια νέα εποχή γεωπολιτικών εντάσεων. Οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι. Η Ευρώπη καλείται να λάβει γενναίες αποφάσεις, τόσο για τη στρατιωτική της ικανότητα όσο και για την ενότητα της, ώστε να μην παραμείνει απλός θεατής σε εξελίξεις που καθορίζουν το μέλλον της. Φαίνεται πάντως πως τα αντανακλαστικά της έστω και για λίγο έγιναν γρηγορότερα.
