Η Ευρώπη βιώνει μια περίοδο έντονης αβεβαιότητας καθώς οι πρόσφατες δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ για την Ουκρανία και τη Ρωσία αλλάζουν το γεωπολιτικό τοπίο. Η πρόθεσή του να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις απευθείας με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, χωρίς την ενεργό συμμετοχή των Ευρωπαίων συμμάχων και της Ουκρανίας, έχει δημιουργήσει σοβαρούς προβληματισμούς στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ο κίνδυνος που διαφαίνεται είναι μια διευθέτηση της σύγκρουσης που θα αφήσει την Ουκρανία αποδυναμωμένη και την Ευρώπη θεατή, χωρίς δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης στη διαμόρφωση του μεταπολεμικού χάρτη ασφαλείας.
Αυτή η νέα πραγματικότητα αναγκάζει την ΕΕ να επανεξετάσει τον ρόλο της στην ασφάλεια της ηπείρου, ιδιαίτερα τη στιγμή που οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να απομακρύνονται από τη διαχρονική τους δέσμευση στην ευρωπαϊκή ασφάλεια. Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από το γεγονός ότι ο Τραμπ ζητά περισσότερες στρατιωτικές επενδύσεις από την Ευρώπη, ενώ ταυτόχρονα δεν εγγυάται την πλήρη στήριξη των ΗΠΑ σε περίπτωση κλιμάκωσης της κρίσης.
Μετά τον σάλο τον δηλώσεων, ο Εμανουέλ Μακρόν συγκάλεσε σύνοδο που θα διεξαχθεί σήμερα, σε μια προσπάθεια να διαμορφωθεί μια ενιαία στρατηγική. Στη συνάντηση θα είναι παρόντες το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Πολωνία όπως και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το ΝΑΤΟ.
Ένα από τα βασικά θέματα συζήτησης ήταν η πιθανή αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία μετά από μια ενδεχόμενη εκεχειρία. Η ιδέα αυτή προτάθηκε αρχικά από τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος έχει επανειλημμένα υποστηρίξει την ανάγκη η Ευρώπη να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στην άμυνά της, χωρίς απόλυτη εξάρτηση από τις ΗΠΑ. Ιδέα που υιοθέτησε και ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ, ο οποίος δήλωσε διατεθειμένος να δώσει διαταγή να αναπτυχθούν οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας του στην Ουκρανία, αν θεωρηθεί απαραίτητο για να εγγυηθούν την ασφάλεια του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρώπης. Ωστόσο, η πρόταση αυτή δεν είναι απλή και δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή ελαφρά τη καρδία.
Υπάρχουν σημαντικές ερωτήσεις σχετικά με τον ακριβή ρόλο αυτών των στρατευμάτων όπως το ποιος θα ηγείται αυτής της δύναμης και έαν θα πρόκειται για ειρηνευτική δύναμη ή για δύναμη αποτροπής. Ή τι θα συμβεί αν η Ρωσία παραβιάσει μια εκεχειρία, θα εμπλακούν τα ευρωπαϊκά στρατεύματα σε άμεσες εχθροπραξίες; Αλλά το κυριότερο είναι πώς θα εξασφαλιστεί ότι μια τέτοια κίνηση δεν θα κλιμακώσει περαιτέρω την ένταση με τη Ρωσία;
Η απουσία μιας σαφούς αμερικανικής εγγύησης καθιστά δύσκολη τη λήψη αποφάσεων, καθώς καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν είναι διατεθειμένη να εμπλακεί στρατιωτικά χωρίς τη στήριξη των ΗΠΑ.
Η προσέγγιση της κυβέρνησης Τραμπ προς την Ουκρανία χαρακτηρίζεται από αντικρουόμενα μηνύματα. Από τη μία πλευρά, ο Τραμπ δηλώνει πρόθυμος να βρει μια γρήγορη λύση στην κρίση, ενώ από την άλλη, δεν υπάρχουν αναφορές για πως θα το κάνει αυτό ενώ η κυβέρνησή του δεν παρέχει σαφείς δεσμεύσεις για τη στήριξη της Ουκρανίας ή της Ευρώπης.
Μάλιστα, ο Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέγκσεθ, ξεκαθάρισε ότι η Ουάσινγκτον δεν πρόκειται να δεχτεί την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, θεωρώντας την ως μια «μη ρεαλιστική» επιδίωξη. Επίσης, αρνήθηκε να εγγυηθεί την προστασία των όποιων ευρωπαϊκών δυνάμεων σταλούν στην Ουκρανία, κάτι που δημιουργεί νέες ανησυχίες για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Επιπλέον, η αμερικανική κυβέρνηση φαίνεται να επιδιώκει οικονομικά ανταλλάγματα για τη συνέχιση της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία. Ο Τραμπ ζητά πρόσβαση στις ουκρανικές πηγές σπάνιων γαιών και άλλων στρατηγικών πόρων, γεγονός που περιπλέκει τις διαπραγματεύσεις και ενισχύει τις ανησυχίες για την πραγματική δέσμευση των ΗΠΑ προς την Ουκρανία.
Ο Μακρόν, προσπαθώντας να αναλάβει έναν ηγετικό ρόλο, προωθεί την ιδέα μιας πιο ανεξάρτητης ευρωπαϊκής άμυνας. Ωστόσο, χωρίς μια σαφή στρατηγική και χωρίς την εγγύηση της αμερικανικής στήριξης, η Ευρώπη κινδυνεύει να παραμείνει θεατής στις εξελίξεις.
Ο μεγαλύτερος φόβος των Ευρωπαίων είναι ότι μια αποκλειστικά αμερικανο-ρωσική συμφωνία μπορεί να οδηγήσει σε μια διευθέτηση που θα νομιμοποιεί τις εδαφικές κατακτήσεις της Ρωσίας. Μια τέτοια εξέλιξη θα αποδυνάμωνε την Ουκρανία και θα δημιουργούσε ένα επικίνδυνο προηγούμενο που θα μπορούσε να ενθαρρύνει τη Ρωσία και όποια άλλη αναθεωρητική δύναμη να προχωρήσει σε νέες επιθετικές ενέργειες.
Όπως δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, «Δεν είναι μόνο το μέλλον της Ουκρανίας που διακυβεύεται, αλλά και το μέλλον της ίδιας της Ευρώπης».
Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η έλλειψη σαφούς αμερικανικής στρατηγικής, η απουσία κοινής βούλησης στην ΕΕ και η πιθανότητα μιας συμφωνίας Τραμπ-Πούτιν που θα παρακάμψει τους Ευρωπαίους δημιουργούν έναν νέο γεωπολιτικό κίνδυνο. Η Ευρώπη πρέπει να αποφασίσει αν θα αναλάβει έναν πιο ενεργό ρόλο στην ασφάλειά της ή αν θα παραμείνει εξαρτημένη από τις ΗΠΑ. Οι επόμενοι μήνες θα είναι καθοριστικοί για το εάν η ήπειρος θα μπορέσει να διαμορφώσει μια συνεκτική στρατηγική ή αν θα βρεθεί στο περιθώριο των εξελίξεων.
