Ήταν 1η Απριλίου της ΕΟΚΑ η αρχή - Οι Έλληνες της Κύπρου επαναστατούν

Η ΕΟΚΑ θα χτυπήσει απόψε…

Σαν σήμερα 69 χρόνια πριν ξεκίνησε ο μεγαλειώδης αγώνας των Ελλήνων της Κύπρου εναντίον των Βρετανών κατακτητών για απελευθέρωση και Ένωση με την Ελλάδα. Δεν ήταν κάποιο Πρωταπριλιάτικο αστείο και οι Βρετανοί δυνάστες το κατάλαβαν από την πρώτη στιγμή με τις εκκωφαντικές εκρήξεις σε κυβερνητικά κτίρια, αστυνομικούς σταθμούς, τον ραδιοσταθμό και σε βρετανικό στρατόπεδο της Αμμοχώστου.

Οι Κύπριοι ξεσηκώνονται, αποβάλλουν από πάνω τους το βάρος της σκλαβιάς που τους σκέπαζε εδώ και αιώνες, η ψυχή τους ποθεί την λευτεριά και σαν χείμαρρος ορμούν και μεταφέρουν το ελπιδοφόρο μήνυμα από άκρη σε άκρη του νησιού. Οι Εγγλέζοι τρομάζουν και μεταφέρουν στρατιωτικές ενισχύσεις από το Σουέζ καθώς ο αγώνας εδραιωνόταν. Φέρνουν στην Κύπρο στον σκληρό στρατάρχη Τζον Χάρντινγκ για να επιβάλει σκληρά μέτρα και αυστηρό στρατιωτικό νόμο. Λογάριαζαν όμως χωρίς τους Έλληνες της Κύπρου…

Την ευθύνη για τις πρώτες δολιοφθορές το ξημέρωμα της 1^ης Απριλίου αναλαμβάνει με προκήρυξη η ΕΟΚΑ-Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών με την υπογραφή του Αρχηγού «Διγενή»:

Πρώτος ηρωικός νεκρός του Αγώνα ο Μόδεστος Παντελή. Προσπάθησε με τον συναγωνιστή του Ανδρέα Κάρυο να προκαλέσει βραχυκύκλωμα σε ηλεκτροφόρα καλώδια για να συσκοτίσουν την Αμμόχωστο, την ώρα που θα δρούσαν οι άνδρες της ΕΟΚΑ, και σκοτώθηκε από ηλεκτροπληξία.

«Όρκος των δώδεκα ή «όρκος των Αθηνών»

Σε ένα μικρό διαμέρισμα στο κέντρο της Αθήνας, 12 άνθρωποι δύο χρόνια πριν την έναρξη του Αγώνα δίνουν όρκο για να ξεκινήσουν τον αγώνα δια την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Τον όρκο υπέγραψαν οι Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, Γεώργιος Γρίβας, Σωκράτης Λοϊζίδης, Νικόλαος Παπαδόπουλος, Γεώργιος Στράτος, Ηλίας Τσατσόμοιρος, Δημήτρης Σταυρόπουλος, Σάββας Λοϊζίδης, Αντώνιος Αυγίκος, Δημήτριος Βεζανής, Ηλίας Αλεξόπουλος και Γεράσιμος Κονιδάρης.

Ο στρατιωτικός αρχηγός της ΕΟΚΑ στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής

«Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας και ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος να φυλάξω, θυσιάζων και την ιδίαν μου ζωήν, υποφέρων και τα πλέον σκληρά βάσανα, μυστικόν παν, ό, τι γνωρίζω και θέλω ακούσει διά την υπόθεσιν της Ενώσεως της Κύπρου. Θα υπακούω δε εις τας εκάστοτε διδομένας μοι διαταγάς».

Η στάση των Βρετανών είναι σκληρή και απάνθρωπη

Κατά τη διάρκεια του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, οι Βρετανοί τηρούν μια απάνθρωπη και σκληρή στάση με κέρφιου, στρατιωτικές επιχειρήσεις, εκτελέσεις δια απαγχονισμού και εξορισμούς πολιτικών στελεχών.

Οι πρώτοι που εκτελέστηκαν με τη μέθοδο του απαγχονισμού ήταν οι ήρωες Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου στις 10 Μαΐου 1956. Ακολούθησαν άλλοι 9 απαγχονισμοί με τελευταίο και μικρότερο τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη στις 14 Μαρτίου 1957. Όλοι τους θαμμένοι στα Φυλακισμένα Μνήματα μαζί με άλλους 4 ήρωες του αγώνα: Μάρκος Δράκος, Γρηγόρης Αυξεντίου, Στυλιανός Λένας και Κυριάκος Μάτσης.

Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄ πολιτικός ηγέτης του εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα

Οι υπόλοιποι 6 απαγχονισθέντες από τους Βρετανούς:

9 Αυγούστου 1956: Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος, Χαρίλαος Μιχαήλ

21 Σεπτεμβρίου 1956: Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομάτης, Ανδρέας Παναγίδης

Τον Μάρτιο του 1956 οι Άγγλοι συλλαμβάνουν τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο μαζί με τον τότε Μητροπολίτη Κερύνειας, τον Παπά Σταύρο Παπαγαθαγγέλου και τον Πολύκαρπο Ιωαννίδη. Όλοι εξορίστηκαν στις Σεϋχέλλες.

Κατά τον τετραετή Αγώνα έδωσαν συνολικά τη ζωή τους 108 ήρωες. Μεταξύ αυτών 9 απαγχονισθέντες, 3 νεκροί από ολοκαυτώματα, 14 νεκροί από βασανιστήρια. Ο μικρότερος ήρωας ήταν ο Δημητράκης Δημητριάδης 7 χρονών και ο γηραιότερος ο 55χρονος Γιακουμής Αναστάση. Μέλη της οργάνωσης ήταν περίπου 25.000 άτομα με τους ένοπλους να τοποθετούνται γύρω στους 250-350. Φυλακίσθηκαν 850 μέλη της Οργάνωσης ενώ οι πολιτικοί κρατούμενοι ήταν 2.500.

Στο Μνημείο των Βρετανών πεσόντων κατά τη διάρκεια του Αγώνα στην κατεχόμενη Κερύνεια καταγράφονται 371 Βρετανοί στρατιωτικοί νεκροί. 274 από αυτούς ανήκαν στον στρατό, 69 στη Βασιλική Αεροπορία και οι υπόλοιπο στο Βασιλικό Ναυτικό και στους Πεζοναύτες.

Ο υπαρχηγός της ΕΟΚΑ Γρηγόρης Αυξεντίου

Οι 8 φάσεις του Αγώνα

Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Στρατηγού Γρίβα ο τετραετής Αγώνας της ΕΟΚΑ διαχωρίζεται σε 8 φάσεις.

Στην πρώτη φάση του Αγώνα η δράση της Οργάνωσης αφορούσε κυρίως δολιοφθορές, με μια απόπειρα κατά τον Άγγλο κυβερνήτη, με διαδηλώσεις και απεργίες σε όλη την Κύπρο.

Στη δεύτερη φάση, στήνονται ενέδρες, συνεχίζονται οι δολιοφθορές και οργανώνεται η νεολαία της ΕΟΚΑ. Τη δεύτερη φάση του Αγώνα σημαδεύουν η μάχη στα Σπήλια και τη μάχη του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας με την απόδραση του Πολύκατρπου Γιωρκάτζη.

Ο Αχυρώνας του Λιοπετριού, χώρος θυσίας τεσσάρων ηρώων

Η τρίτη φάση του Αγώνα φέρνει στην Κύπρο τον συνταγματολόγο λόρδο Ράντκλιφ, ο οποίος αποτυγχάνει να προωθήσει την ιδέα για εφαρμογή συντάγματος. Η ΕΟΚΑ προχωρεί σε απόπειρα κατά του Χάρτιγκ και κάνει αντίποινα στα μεγάλης κλίμακας μέτρα του αγγλικού στρατού.

Στην τέταρτη φάση σκοτώνονται οι ήρωες Μάρκος Δράκος, Μιχαήλ Γεωργάλλας και Γρηγόρης Αυξεντίου. Μετά την αποτυχημένη προσπάθεια για εκεχειρία η ΕΟΚΑ συνεχίζει τις επιθέσεις.

Στην πέμπτη φάση του Αγώνα η ΕΟΚΑ περιορίζει τη δράση της για να ευνοηθεί η απελευθέρωση του Μακαρίου που στάλθηκε εξόριστος στις Σεϋχέλλες. Στην Κύπρο ξεκινούν οι δράσεις Τουρκοκύπριων εξτρεμιστών που συνεργάζονται με τους Βρετανούς. Κατά την έκτη φάση η ενέργειες στην ΕΟΚΑ είναι κυρίως δολιοφθορές. Στην Κύπρο φτάνει νέος κυβερνήτης, ο σερ Χιου Φουτ. Τότε η ΕΟΚΑ επαναρχίζει τη δράση της με τους Βρετανούς να προχωρούν σε μεγάλες επιχειρήσεις.

Οι Εγγλέζοι ξυλοκοπούν που μοιράζουν φυλλάδια και γράφουν στους τοίχους

Η έβδομη φάση σημαδεύεται με τη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι και τον θάνατο τον τεσσάρων ηρώων του καθώς με τον θάνατο του ήρωα Κυριάκου Μάτση.

Στην όγδοη και τελευταία φάση, όλα τα μέρη περιορίζουν τη δράση τους. Οι συνομιλίες Ελλάδας, Τουρκίας και Ηνωμένου Βασιλείου στη φέρνουν τις γνωστές συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου που σηματοδότησαν το τέλος του ένοπλου Αγώνα της ΕΟΚΑ και τη διακήρυξη της Κύπρου ως ανεξάρτητη Δημοκρατία.

Ο ήρωας Κυριάκος Μάτσης- Σκοτώθηκε μαχόμενος στο Δίκωμο της Κερύνειας και θάφτηκε στα Φυλακισμένα Μνήματα