Το Σεράγεβο, η πρωτεύουσα της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, είναι πολύ διάσημο ως ο τόπος όπου δολοφονήθηκε ο Αρχιδούκας Φραντς Φερδινάνδος της Αυστροουγγαρίας, που πυροδότησε την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το σημείο όπου σημειώθηκε η δολοφονία είναι σημαδεμένο και παραμένει μια σημαντική ιστορική τοποθεσία.
Στις 28 Ιουνίου 1914, ο Αρχιδούκας Φραντς Φερδινάνδος και η σύζυγός του Σόφη πυροβολήθηκαν στο αυτοκίνητό τους από τον 18χρονο Γκαβρίλο Πρίντσιπ ακριβώς έξω από αυτό το κτίριο. Στο εσωτερικό υπάρχει μια έκθεση μιας αίθουσας, μέρος του Μουσείου του Σεράγεβο, η οποία παρουσιάζει μια σύντομη εξέταση της ιστορίας της Αυστροουγγρικής εποχής της πόλης και της δολοφονίας που θα ήταν τελικά το φιτίλι που πυροδότησε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μια επίσκεψη στο Μουσείο του Σεράγεβο 1878–1918 μπορεί να προσθέσει μια μοναδική πινελιά στο ταξίδι οποιουδήποτε στο Σεράγεβο, ξεχωρίζοντας έτσι από την τυπική τουριστική εμπειρία. Χωρίς αμφιβολία, η πλειοψηφία αυτών που ταξιδεύουν στο Σεράγεβο, επισκέπτονται τον τόπο όπου σκοτώθηκαν από πυροβολισμούς ο Αρχιδούκας Φραντς Φερδινάνδος της Αυστρίας και η σύζυγός του, Σόφη, Δούκισσα του Χόενμπεργκ.
Το Μουσείο του Σεράγεβο 1878–1918, είναι αφιερωμένο στην περίοδο της Αυστροουγγρικής κυριαρχίας στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Βρίσκεται στο μέρος ακριβώς εκεί όπου ο νεαρός Βόσνιος ακτιβιστής Γκαβρίλο Πρίντσιπ δολοφόνησε τον Αρχιδούκα Φραντς Φερδινάνδο της Αυστρίας και τη σύζυγό του Σόφη, Δούκισσα του Χόενμπεργκ στις 28 Ιουνίου 1914. Αυτό το γεγονός ήταν μια κομβική στιγμή στην ιστορία, καθώς πυροδότησε άμεσα την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το τέλος της Αυστροουγγρικής κυριαρχίας στη Βοσνία και τη δημιουργία του πολυπολιτισμικού Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας στην περιοχή των Βαλκανίων.
Το μουσείο ιδρύθηκε το 1949. Έχει πέντε παραρτήματα, που λειτουργούν σε ιστορικές τοποθεσίες και χαρακτηρισμένα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, ένα από τα οποία είναι και το Μουσείο του Σεράγεβο 1878–1918.
Από το 1953, το Μουσείο Δολοφονίας του Σεράγεβο αποτελεί μέρος του Μουσείου του Σεράγεβο, παρουσιάζοντας τη δολοφονία του Αρχιδούκα Φραντς Φερδινάνδου της Αυστρίας το 1914. Σήμερα, ονομάζεται Μουσείο Σεράγεβο 1878-1918 και αντιπροσωπεύει την περίοδο της Αυστροουγγρικής Διοίκησης στο Σεράγεβο, συμπεριλαμανομένου του ίδιου του γεγονότος, δηλαδή της δολοφονίας του 1914.
Ο ξεναγός Adnan Dzebo είπε: «Σήμερα, ο δράστης τιμάται ακόμη ως ήρωας από πολλούς Σέρβους ενώ θεωρείται τρομοκράτης από πολλούς Κροάτες και Βόσνιους». Το αν ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ, ο Σερβοβόσνιος εθνικιστής που δολοφόνησε τον Αρχιδούκα Φραντς Φερδινάνδο της Αυστροουγγαρίας το 1914, ήταν ήρωας ή τρομοκράτης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την οπτική γωνία και το πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπει κανείς τις πράξεις του. Μεταξύ των Σέρβων εθνικιστών, ο Πρίνσιπ συχνά αναγνωρίζεται ως ήρωας, ενώ στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η δράση του είναι περισσότερο αμφιλεγόμενη.
Τα ανάγλυφα ίχνη του Γκαβρίλο Πρίνσιπ, που σηματοδοτούν το σημείο από το οποίο έριξε τους θανατηφόρους πυροβολισμούς, που σκότωσαν τον Αρχιδούκα Φραντς Φερδινάνδο της Αυστρίας και τη σύζυγό του Σόφη.
Ο ξεναγός μας Adnan Dzebo ήταν γνώστης, καλά ενημερωμένος και ανέφερε ενδιαφέρουσες πληροφορίες, ενισχύοντας την εμπειρία της περιοδείας μας. Στη φωτογραφία με την Πόπη Νικολαΐδου, στο σημείο όπου έγινε η δολοφονία. Έξω από το μουσείο, οι επισκέπτες μπορούν να δουν μια πλάκα που σηματοδοτεί την ακριβή τοποθεσία από όπου ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ έριξε τους θανατηφόρους πυροβολισμούς. Εάν επισκέπτεστε το Σεράγεβο, είναι ένα σημαντικό μέρος για εξερεύνηση, όχι μόνο για την ιστορική του αξία αλλά και για κατανήση των πολιτιστικών και πολιτικών εντάσεων στις αρχές του 20ου αιώνα.
Το Μουσείο είναι παράρτημα του Μουσείου του Σεράγεβο και η τοποθεσία του είναι στενά συνδεδεμένη με τη γέφυρα Λάτιν, κοντά στο σημείο όπου έγινε η δολοφονία. Αυτό το μέρος έχει σημαντική ιστορική σημασία καθώς η πράξη του Γκαβρίλο Πρίντσιπ, μέλους της μυστικής οργάνωσης «Θάνατος ή Ζωή», άλλαξε την πορεία της ιστορίας του 20ού αιώνα.
Το Μουσείο του Σεράγεβο 1878–1918 βρίσκεται κοντά στη γέφυρα Λάτιν στο κεντρικό Σεράγεβο, την πρωτεύουσα της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Το κτίριο ήταν μαγαζί τροφίμων το 1914 .
Στον ποταμό Μιλζιάκα, αυτή η πέτρινη γέφυρα είναι η πιο διάσημη. Ήταν γνωστή σε όλη τη Γιουγκοσλαβική εποχή ως «Principov Most» προς τιμήν του Γκαβρίλο Πρίντσιπ, που πυροβόλησε τον Αυστριακό Αρχιδούκα Φραντς Φερδινάνδο και τη σύζυγό του Σόφη σε ένα σημείο ακριβώς απέναντι. Μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η ονομασία της γέφυρας άλλαξε στο αρχικό της όνομα.
Και η ιστορία ξεκινά ανάποδα! Ο Αρχιδούκας Φραντς Φερδινάνδος και η σύζυγός του Σόφη, Δούκισσα του Χόενμπεργκ επισκέπτονται τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη για λίγες μέρες, για να παρακολουθήσουν στρατιωτικές ασκήσεις. Αυτή η πρώην Οθωμανική επικράτεια προσαρτήθηκε από την Αυστροουγγρική αυτοκρατορία το 1908. Το βασιλικό ζεύγος φτάνει στην πρωτεύουσα του Σεράγεβο, όπου πρόκειται να παρευρεθεί σε πολλές δεξιώσεις.
Το πρωί επιβιβάζονται στο ανοιχτό αυτοκίνητο, που θα τους μεταφέρει στο Δημαρχείο του Σεράγεβο. Πλήθη περίεργων τους χαιρετούν καθώς διασχίζουν τους δρόμους. Παρά τις απειλές για επίθεση, η αυτοκινητοπομπή του Αρχιδούκα προχωρεί ανυποψίαστα στο “Appel Quay” (ένα μακρύ δρόμο δίπλα στον ποταμό Μιλζιάκα) με ελάχιστη αστυνομική συνοδεία.
Παρά το γεγονός ότι υπήρχαν προειδοποιήσεις για πιθανές απειλές, η συνοδεία ασφαλείας του Αρχιδούκα και ο ίδιος υποτίμησαν τον κίνδυνο και την ανάγκη για αυξημένη ασφάλεια κατά τη μοιραία επίσκεψή του στο Σεράγεβο στις 28 Ιουνίου 1914. Ακόμη και το αυτοκίνητο που επέβαιναν είχε κατεβασμένο το επάνω κάλυμμα.
Έξι μέλη της επαναστατικής οργάνωσης «Νεαρή Βοσνία», που ζητά την ένωση των νοτιο-σλαβικών λαών και έχουν ορκιστεί να σκοτώσουν τον Αρχιδούκα, παραμονεύουν στη γέφυρα Cumurija λίγα μόλις μέτρα από το κτίριο του Δημαρχείου. Μόλις βλέπουν το βασιλικό αυτοκίνητο να πλησιάζει, ρίχνουν βιαστικά μια βόμβα στο αυτοκίνητο, αλλά εκρήγνυται μόνο αφού κυλήσει κάτω από το δεύτερο όχημα που ακολουθεί, τραυματίζοντας μέλη της συνοδείας.
Παρά την πρώτη αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας στη γέφυρα, η αυτοκινητοπομπή συνέχισε το πρόγραμμά της με ελάχιστες αλλαγές, ακάθεκτη προς το Δημαρχείο (τώρα βιβλιοθήκη), υπογραμμίζοντας την έλλειψη επείγοντος ή επαναξιολόγησης των κινδύνων. Η απόφαση του Αρχιδούκα να συνεχίσει τη διαδρομή και μετά την πρώτη απόπειρα, αντανακλά την υποτίμησή του για την απειλή.
Αμέσως μετά το ζευγάρι ετοιμάζεται να φύγει βιαστικά από το Δημαρχείο. Σε αυτό το σημείο ο Φραντς Φερδινάνδος και η σύζυγός του υποτίθεται ότι θα ακολουθήσουν διαφορετικούς δρόμους, αλλά αντ’ αυτού αποφασίζουν να επισκεφτούν εκείνους που είχαν τραυματιστεί στη βομβιστική επίθεση.
Ο Φραντς Φερδινάνδος και η συνοδεία του αποφασίζουν να αλλάξουν το αρχικό δρομολόγιο, το οποίο υποτίθεται ότι θα περνούσε την αυτοκινητοπομπή μέσω του κέντρου της πόλης. Η νέα διαδρομή είναι να επιστρέψουν από τη Λεωφόρο “Appel Quay”, αλλά κανείς δεν ενημέρωσε τον οδηγό!
Ο οδηγός ακολουθεί την αρχική διαδρομή. Ο περιφερειάρχης που επιβαίνει στο δεύτερο αυτοκίνητο με τον Αρχιδούκα και τη γυναίκα του, σταματά το οδηγό, τον ενημερώνει για την αλλαγή της διαδρομής και του ζητά να γυρίσει πίσω. Λίγα μέτρα από την ακινητοποιημένη αυτοκινητοπομπή στέκεται ο Γκαβρίλο Πρίνσιπ, ένας νεαρός Σέρβος γεννημένος στη Βοσνία και μέλος του κινήματος “Νεαρή Βοσνία”. Ο Πρίνσιπ, που περίμενε αυτή την ευκαιρία για ώρες, ρίχνει δύο πυροβολισμούς στο αυτοκίνητο. Η πρώτη χτυπά τη Δούκισσα και η δεύτερη τον διάδοχο της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. Κι εδώ αλλάζει ο ρους της ιστορίας δραματικά!
Και τα δύο θύματα μεταφέρονται εσπευσμένα στο Κονάκ, το μέγαρο του κυβερνήτη, λίγα μόλις τετράγωνα από τη γέφυρα Λάτιν , όπου έπεσαν οι πυροβολισμοί.
Αφού πυροβόλησε τον Φραντς Φερδινάνδος και τη γυναίκα του, ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ επιχειρεί να αυτοκτονήσει, αλλά οι περαστικοί του αρπάζουν το περίστροφο. Επίσης, αποτυγχάνει να καταπιεί το του χάπι κυανίου που είχε. Ο Πρίνσιπ αποφεύγει τη θανατική ποινή λόγω του νεαρού της ηλικίας του και αντ’ αυτού καταδικάζεται σε 20 χρόνια φυλάκιση. Χτυπημένος από φυματίωση, πεθαίνει στις 28 Απριλίου 1918, λίγους μήνες πριν από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τη μεγάλη διεθνή σύγκρουση που εν αγνοία του προκάλεσε.
Αμέσως μετά τη δολοφονία, ο βαριά τραυματισμένος Αρχιδούκας (πέθανε λίγο αργότερα) και η Δούκισσα (ήταν ήδη νεκρή) μεταφέρθηκαν σε ένα δωμάτιο στο παλάτι Κονάκ. Τα λείψανα τους παρέμειναν εκεί για λίγες μέρες, πριν αποσταλούν στην Αυστρία για ταφή.
Το μουσείο είναι μέρος του Μουσείου του Σεράγεβο. Η μόνιμη έκθεση περιέχει μια συλλογή αντικειμένων και φωτογραφιών με τις οποίες το μουσείο παρουσιάζει μια χρονολογική ιστορία της Αυστροουγγρικής κυριαρχίας στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Χωρίζεται σε θεματικές ενότητες.
Η μόνιμη έκθεση του Μουσείου παρουσιάζει μια χρονολογική ιστορία της Αυστροουγγρικής κυριαρχίας, χωρισμένη σε θεματικές ενότητες όπως η αντίσταση στην κατοχή, η διοίκηση και η πολιτιστική ζωή, η βιομηχανία και η αρχιτεκτονική και η ίδια η δολοφονία. Οι επισκέπτες μπορούν να δουν μια συλλογή από αντικείμενα και φωτογραφίες αυτής της εποχής.
Τα εκθέματα περιλαμβάνουν: Τεχνουργήματα και έγγραφα που σχετίζονται με τη δολοφονία. Πληροφορίες για τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που οδήγησαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Προσωπικά αντικείμενα που ανήκουν στον Γκαβρίλο Πρίντσιπ και τον Αρχιδούκα Φραντς Φερδινάνδο.
Το πιστόλι που πυροβόλησε και σκότωσε τον αρχιδούκα Φραντς Φερδινάνδο το 1914 και πυροδότησε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκτίθεται στο Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας της Βιέννης, όπου αναφέρεται ως το όπλο που ευθύνεται για τον θάνατο 8,5 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Το Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας στη Βιέννη διαθέτει έναν ειδικό εκθεσιακό χώρο για τη δολοφονία στο Σεράγεβο, όπου εκτίθενται αντικείμενα όπως το αυθεντικό πιστόλι που χρησιμοποίησε ο Πρίνσιπ, η αιματοβαμμένη στολή του Αρχιδούκα Φραντς Φερδινάνδου, όπως και το αυτοκίνητο του.
Ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ ήταν μέλος της μυστικής οργάνωσης «Θάνατος ή Ζωή», που συχνά συγχέεται με τη σερβική οργάνωση γνωστή ως «Μαύρο Χέρι». Μετά τη δίκη του, το όπλο δόθηκε σε έναν εξέχοντα Ιησουίτη από το Σεράγεβο, ο οποίος υποστήριξε ότι πίσω από τη δολοφονία βρισκόταν ο Γαλλικός Τεκτονισμός. Το 2004, το όπλο δωρίσθηκε στο Στρατιωτικό Ιστορικό Μουσείο της Βιέννης.
Η δολοφονία του Φραντς Φερδινάνδου ήταν αποτέλεσμα πολιτικών εντάσεων εντός της αυτοκρατορίας της Αυστροουγγαρίας. Ως ισχυρός ηγεμόνας πολλών χωρών, υπήρχαν εκείνοι που επιζητούσαν την ανεξαρτησία και αγανακτούσαν για τον έλεγχο της Αυστροουγγαρίας.
Ο Τζον Φ. Κένεντι, Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, το 1963 και o διάδοχος της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, Αρχιδούκας Φραντς Φερδινάνδος, τo 1914, είναι ίσως οι μόνοι ηγέτες που πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν και οι δύο, ενώ επέβαιναν σε ανοικτά αυτοκίνητα.
Το πιστόλι που χρησιμοποιήθηκε από τον Γκαβρίλο Πρίνσιπ για να δολοφονήσει τον Αρχιδούκα Φραντς Φερδινάνδο της Αυστρίας και τη σύζυγό του Σόφη στο Σεράγεβο στις 28 Ιουνίου 1914, η πράξη που προκάλεσε τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, -ο λεγόμενος «Μεγάλος Πόλεμος»- αναφέρεται ως το όπλο που ευθύνεται για τους θανάτους 8,5 εκατομμυρίων ανθρώπων.
*Φοίβος Νικολαίδης
