Ο μύθος του Φοίνικα τριγυρίζει στο μυαλό σου, σαν περιδιαβάζεις τις πλατιές λεωφόρους της Βαρσοβίας και αντικρίζεις κατάματα την ιστορία της. Ο ιστορικός Ηρόδοτος ήταν αυτός που συνέστησε στο κοινό το μυθικό πτηνό, ως σύμβολο της αναγέννησης και της καινούργιας ζωής. Ο Φοίνιξ έχει τη μοναδική ικανότητα να είναι αθάνατος, καθώς κάθε φορά που πεθαίνει, αναγεννιέται μέσα από τις στάκτες της ίδιας της φωτιάς του που τον σκοτώνει. Έτσι και η Βαρσοβία!
Η πρωτεύουσα της Πολωνίας αναγεννήθηκε, στην κυριολεξία, μέσα από τις στάκτες της. Συναρπαστική, κλέβει την καρδιά κάθε επισκέπτη της, με την αυθεντικότητα του χθες και τον δυναμισμό του σήμερα, με τον σεβασμό που επιδεικνύει στην ιστορία και το ένδοξο αλλά και ταραχώδες παρελθόν της, καθώς και με τα σύγχρονα στοιχεία που συνδιάζονται αρμονικά στην εικόνα της, από τη μια με την παράδοση, και από την άλλη με τη ζωντάνια της φύσης και με τη χαρά της ζωής.
Επιλέξτε να την επισκεφθείτε όταν βιώνει το «χρυσό φθινόπωρό» της, όνομα που αποδίδεται στα χρώματα που αποκτά η φύση και τα αμέτρητα πάρκα της. Πολύ κρύο το χειμώνα, αφόρητη ζέστη το καλοκαίρι, άρα πιο δελεαστικές εποχές για να την απολαύσετε το φθινόπωρο και η άνοιξη.
Άγριο παιδί της Πολωνίας την αποκαλούν οι ταξιδιωτικοί συγγραφείς, γιατί συνεχώς καλούνται να επαναπροσδιορίσουν την ταυτότητά της, έτσι όπως εξαπλώνεται στα περίχωρα με την υπέροχη φύση, υψώνεται στον ουρανό και εκσυγχρονίζεται με ολοκαίνουργιους ουρανοξύστες από σίδηρο και γυαλί, και αφήνει τον κομμουνισμό όλο και πιο πίσω, σαν σε καθρέφτη που σπάνια πλέον αντικατοπτρίζει αυτή την δυσάρεστη για τους Πολωνούς πλευρά της εικόνας της.
Η πόλη, σήμερα με 1,86 εκ. κατοίκους και 18 δήμους, αναφέρεται για πρώτη φορά ιστορικά το 1313, όταν πήρε, από την Κρακοβία, τα σκήπτρα της έδρας του Δουκάτου της Μασοβίας. Σχεδόν τρεις αιώνες αργότερα, το 1596, έκλεψε ξανά από την Κρακοβία τα πρωτεία, και μετατράπηκε στην πρωτεύουσα του Στέματος του Βασιλείου της Πολωνίας και της Κοινοπολιτείας της Πολωνίας με την Λιθουανία.
Παρίσι της Ανατολικής Ευρώπης την αποκαλούσαν πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Για τον μποέμ χαρακτήρα της, την παράδοση της στην όπερα, την κλασική μουσική και τον κλασικό χορό, για τα οποία και σήμερα προσελκύει το ενδιαφέρον των επισκεπτών της, αλλά και για τα μπαρόκ, γοτθικά και μεσαιωνικά αξιοθέατά της.
Την μοιράζει στη μέση ο ποταμός Βιστούλας. Και ένας λαϊκός μύθος αποδίδει το όνομά της (Βαρσοβία στα ελληνικά και Warszawa στα πολωνικά) σε έναν ψαρά με το όνομα Wars, ο οποίος ερωτεύτηκε τη γοργόνα Sawa, ενώ αυτή ζούσε στα νερά του Βιστούλα.
Η Βαρσοβία αποτέλεσε τον πρώτο στόχο των Ναζί, αφού εισέβαλαν στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου του 1939, μια εισβολή που σηματοδοτεί την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Για 27 ημέρες αντιστάθηκαν οι κάτοικοί της, κι ύστερα έστησαν ένα δίκτυο υπόγειας αντίστασης, μέχρι και την 1η Αυγούστου 1944, όταν η Βαρσοβία εξεγέρθηκε εναντίον των κατακτητών. Είχε προηγηθεί, από τις 19 Αυγούστου 1943, ο ξεσηκωμός των Εβραίων που ήταν έγκλειστοι στο Γκέτο της Βαρσοβίας, η μεγαλύτερη εξέγερση των Εβραίων στη διάρκεια του Ολοκαυτώματος.
Η εξέγερση της Βαρσοβίας, που διήρκησε 63 ημέρες, εξόργισε τους Ναζί. Και τους έδωσε την αφορμή που αναζητούσαν. Η Βαρσοβία επιλέγηκε για καταστροφή και για μεγάλη ανοικοδόμηση, ως μέρος του σχεδίου γερμανοποίησης της Ανατολής. Η αναφορά του επικεφαλής των SS, Χάινριχ Χίμλερ, προκαλεί σοκ και δέος ακόμα και σήμερα:
«Η πόλη πρέπει να εξαφανιστεί από την επιφάνεια της γης και να χρησιμεύει μόνο ως σταθμός μεταφοράς της Wehrmacht (των ενόπλων δυνάμεων της Γερμανίας). Καμιά πέτρα δεν πρέπει να μείνει όρθια. Κάθε κτίριο πρέπει να ισοπεδωθεί στα θεμέλιά του.»
Οι Ναζί ισοπέδωσαν, κατά μέσο όρο, το 85% των κτιρίων της Βαρσοβίας, όπως τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες και τις γκαλερί τέχνης, τα θέατρα, τους κινηματογράφους και τις εκκλησίες, τα πάρκα και τα σχολεία, το Πανεπιστήμιο, αλλά και τα ιστορικά κτίρια, όπως τα κάστρα και τα παλάτια της. Κατέστρεψαν όλες τις γέφυρες του Βιστούλα, το 100% των δρόμων και του σιδηροδρομικού δικτύου, και ένα μεγάλο μέρος των δικτύων παροχής νερού, αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας.
Διακόσιες χιλιάδες Πολωνοί κάτοικοι της Βαρσοβίας σκοτώθηκαν και περισσότεροι από μισό εκατομμύριο άλλοι, μαζί με εκατό χιλιάδες χωρικούς από τα περίχωρα, απελάθηκαν, με ένα μεγάλο αριθμό να καταλήγει στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, ανάμεσά τους και 13 χιλιάδες που κατέληξαν στο Άουσβιτς.
Ό,τι απέμεινε από την βομβαρδισμένη Βαρσοβία παραδόθηκε στις φλόγες.
Η πρώτη αναγέννηση της μαρτυρικής Βαρσοβίας, κυριολεκτικά μέσα από τις στάκτες της, καταγράφηκε στις δεκαετίες της σοβιετικής κυριαρχίας, καθώς η πόλή βίωσε την εισβολή και κατάληψή της από τον Κόκκινο Στρατό, με την λήξη της γερμανικής κατοχής και του Μεγάλου Πολέμου.
Με το τέλος της σοβιετικής κυριαρχίας, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, αρχίζει η δεύτερη αναγέννηση, ενώ την τρίτη αναγέννηση, που ακόμα συνεχίζεται, έφερε η ένταξη της Πολωνίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μαζί με την Κύπρο, το 2004.
Εκλείπουν ή αλλάζουν μορφή τα σταλινικά κτίρια, όπως εξαφανίζεται και η βαριά κομμουνιστική ατμόσφαιρα, που γκρίζαρε για δεκαετίες τις ζωές των μεγαλύτερων σε ηλικία Πολωνών, όπως και οι ίδιοι περιγράφουν, όταν τους ζητάς να μιλήσουν για την πόλη τους.
Και η ολοκαίνουργια Βαρσοβία σε προσκαλεί να την ανακαλύψεις.
ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΕΛΛΗ ΚΟΤΖΑΜΑΝΗ
