Σημαντική θέση στην καρδιά του κάθε Κύπριου έχουν παραδοσιακές γεύσεις και μυρωδιές που απολαμβάνει κανείς στα χωριά της Κύπρου μας. Πεντανόστιμα γλυκά, γευστικά πιάτα καθώς και παραδοσιακοί μεζέδες και συνοδευτικά, έχουν κερδίσει επίσης την αγάπη των επισκεπτών στη χώρα μας και έχουν γράψει τη δική τους ιστορία.
Πιάτα σήματα κατατεθέντα της κυπριακής παράδοσης, τα οποία μεταφέρθηκαν με το πέρας των αιώνων σε κάθε σπίτι, από γενιά σε γενιά. Ας περιηγηθούμε σε χωριά και περιοχές της Κύπρου που κρατάνε ακόμα την παράδοση και τις ιδιαίτερες κυπριακές γεύσεις!
Σουτζιούκκος, παλουζές κιοφτέρκα, έψημα
Τα παραδοσιακά αυτά γλυκά παρασκευάζονται από τον χυμό των σταφυλιών στα χωριά του Τροόδους. Η παρασκευή τους χρονολογείται στο τέλος του 19ου αιώνα οπότε άρχισε η άφθονη παραγωγή σταφυλιών στα χωριά των ορεινών / ημιορεινών περιοχών, ιδιαίτερα στη Μαραθάσα και στην Πιτσιλιά. Ο σουτζιούκκος, ο παλουζές και τα κιοφτέρκα αποτελούν συνοδευτικά ποτού, ιδιαίτερα της ζιβανίας. Ο παλουζές καταναλώνεται ζεστός ή κρύος ως επιδόρπιο.
Το έψημα, ένα σιρόπι που παρασκευάζεται από το μούστο των σταφυλιών με παρατεταμένο βράσιμο, χρησιμοποιείται ως αντικατάστατο της ζάχαρης σε πολλά παραδοσιακά γλυκά.
Τραχανάς
Ο Τραχανάς θεωρείται εθνικό πιάτο της Κύπρου. Παράγεται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και διατηρείται ολόχρονα σε κατάλληλες συνθήκες. Στην Κύπρο ο τραχανάς φτιάχνεται από ψιλοαλεσμένο σιτάρι (λέγεται και κονάρι στην Κυπριακή διάλεκτο) και ζυμώνεται σε κυλινδρική μορφή με, περίπου, λιγότερο από ένα εκατοστό διάμετρο και "απλώνεται" στον ήλιο για να ξεραθεί. Καταναλώνεται ως σούπα τον χειμώνα και ψήνεται σε ζωμό κοτόπουλου στον οποίο προστίθενται κομμάτια χαλουμιού.
Κολοκάσι
Το φυτό Κολοκάσια, κοινώς Κολοκάσι (Colocasia esculentum), είναι εδώδιμο φυτό (λαχανικό) που ανήκει στην οικογένεια των Αρωδών (Αraceae). Καλλιεργείται κυρίως στην επαρχία της Αμμοχώστου και περισσότερο στο χωριό Σωτήρα. Η παλαιότερη αναφορά στο κολοκάσι της Κύπρου ανάγεται στο 1191 σύμφωνα με την οποία σερβιρίστηκε σε δείπνο για τον εορτασμό του γάμου του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου με τη Βερεγγάρια στο Κάστρο Λεμεσού.
Τι είναι το κολοκάσι;
Πρόκειται για ένα βολβό αντίστοιχο της φημισμένης σελινόριζας ή ακόμη και της πατάτας. Ευδοκιμεί για 14 ολόκληρους μήνες μέσα στο χώμα σε υγρά και ζεστά κλίματα. Είναι πλούσιο σε άμυλο και η γεύση του θυμίζει εκείνη της γλυκοπατάτας. Θα το αναγνωρίσετε από την εξαιρετικά χοντρή φλούδα του αλλά και την καφετί του απόχρωση. Στο εσωτερικό του κυριαρχεί το λευκό χρώμα ενώ στη υφή είναι σκληρό όπως και η πατάτα. Τόσο το ίδιο το κολοκάσι όσο και τα φύλλα του δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να καταναλωθούν ωμά καθώς εκτός από τις ευεργετικές τους ιδιότητες, δυστυχώς διαθέτουν και μία εξαιρετικά τοξική ουσία, το οξαλικό ασβέστιο. Ουσία βεβαίως που χάνεται κατά την διάρκεια της βράσης.
Αρκατένα Ομόδους
Τα αρκατένα είναι είδος κουλουριού που ζυμώνεται με προζύμι από αφρό που παράγεται λόγω ζύμωσης των ρεβιθιών, το οποίο ονομάζεται αρκάτης. Η ονομασία αρκάτης πιθανότατα προέρχεται από τη λέξη εργάτης λόγω της πολύωρης διαδικασίας παρασκευής του συγκεκριμένου προζυμιού, που διαρκούσε ένα ολόκληρο βράδυ και απαιτούσε αρκετή επιμονή και υπομονή. Τα αρκατένα μπορούν να καταναλωθούν είτε ως μαλακός άρτος (ποξαμαθκιές) είτε ως διπυρίτης άρτος (ξεραθκιαστά). Πέρα από την καθημερινή τους χρήση, ως μέρος της διατροφής των ανθρώπων στις κοινότητες Κοιλανιού και Ομόδους, τα παραδοσιακά αρκατένα ήταν άμεσα συνδεδεμένα με τα έθιμα του κύκλου της ζωής, καθώς χρησιμοποιούνταν σε χαρούμενες και πένθιμες περιστάσεις, ως στοιχείο φιλοξενίας ή δωρεάς και ελεημοσύνης και στα πλαίσια θρησκευτικών τελετουργιών.
Παφίτικη πίσσα
Η παφίτικη πίσσα (ή τρεμιθόπισσα) είναι η τοπική μαστίχα της Κύπρου και παρασκευάζεται κατεξοχήν στη Γεροσκήπου της επαρχίας Πάφου και σε άλλες περιοχές του νησιού (Σίμου).
Η τερεβινθίνη, γνωστή ως πίσσα, λαμβάνεται από τρεμιθιές μεγάλης ηλικίας από εντομές σε διάφορα σημεία του κορμού του δένδρου με τσεκούρι ή αξίνη. Από τις πληγές, που κατ' αυτόν τον τρόπο προκαλούνται στον κορμό του δένδρου, βγαίνει μια παχύρευστη και ρητινώδης ουσία, η τρεμιντίνα, που είναι παρόμοια με τη μαστίχα και έχει σκούρο χρώμα. Σήμερα, οι τοπικές βιοτεχνίες του νησιού ακολουθούν πιστά την παραδοσιακή μέθοδο παραγωγής της πίσσας. Συλλέγουν τη ρητίνη, την καθαρίζουν, και τη βάζουν να βράσει σε σιγανή φωτιά, ανακατεύοντας συνέχεια το σκούρο συστατικό, το οποίο τελικά ρευστοποιείται και αποκτά χρώμα λευκό. Στη συνέχεια το χύνουν σε μια ξύλινη σκάφη που περιέχει μεγάλη ποσότητα νερού και το πλάθουν για αρκετή ώρα μέχρι να γίνει τελείως ελαστικό. Όταν κρυώσει, κόβεται σε μικρά ομοιόμορφα κομμάτια, κι είναι έτοιμο για μάσημα.
