«Sector 2: Λευκωσία» - Η ιστορία της Πράσινης Γραμμής (ΦΩΤΟΣ)

Από τις 10 Ιανουαρίου στο Λεβέντειο Μουσείο

Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς

Ένα κράτος που χωρίστηκε στα δύο. Ένα νησί με μια πληγή που εκτείνεται από τη δύση στην ανατολή. Η μόνη πρωτεύουσα που μοιράζεται στα δύο, η Λευκωσία. Πώς να επουλωθεί μία πληγή που χαράκτηκε πολλές φορές σε διάστημα λιγότερο από 20 χρόνια και είναι εδραιωμένη για περισσότερο από 50. Η πράσινη γραμμή και η χάραξη της στο χάρτη της Κύπρου είναι ένα ιστορικό γεγονός το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ως ένα από τα πιο μελανά σημεία της Ιστορίας της Κύπρου.

Για ένα ιστορικό ζήτημα που έχει τις ρίζες του στη δεκαετία του '50 και δεν βρίσκεται κάποια λύση σε αυτή την προβληματική κατάσταση, δημιουργεί μία σειρά από γεγονότα η οποία φτάνει στο σήμερα. Από τότε μέχρι σήμερα, έχει συλλεχθεί υλικό όπως ιστορικά ντοκουμέντα, συμβολικής αξίας αντικείμενα και πάρα πολλές αφηγήσεις για την ιστορία της Πράσινης Γραμμής. Στη Λευκωσία ο τομέας της Πράσινης Γραμμής ονομάζεται Sector 2 και ξεκινά από το Μάμμαρι και καταλήγει στο Καϊμακλί. Άρα πρόκειται για τον τομέα που αφορά αποκλειστικά την πόλη της Λευκωσίας.

Η έκθεση "Sector 2: Λευκωσία", η οποία προγραμματίζεται να ανοίξει και επίσημα τις πόρτες της στο κοινό την Παρασκευή 10 Ιανουαρίου 2025 αφορά τον συγκεκριμένο τομέα και παρουσιάζει την ιστορία αυτού του τομέα. Πρόκειται για μια ξεχωριστή, βιωματική έκθεση, που προτίθεται να δώσει μέσα από μια καινoτόμο μουσειολογική προσέγγιση και εμπειρία την ιστορία της Πράσινης Γραμμής, μιας γραμμής που 60 χρόνια τώρα χαράσσει την τελευταία μοιρασμένη πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Το 1956 έγινε η πρώτη "διαίρεση" της πρωτεύουσας. Συγκεκριμένα τον Μάη του 1956 οι Άγγλοι αποικιοκράτες διχοτομούν τη Λευκωσία εφαρμόζοντας την τακτική του διαίρει και βασίλευε, με αφορμή τη δράση της ΕΟΚΑ. Το καλοκαίρι του 1958 στο ήδη μοιρασμένο κέντρο της Λευκωσίας αλλά και σε ολόκληρη την Κύπρο, άγρια επεισόδια μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων με νεκρούς και τραυματίες συντελούν στο να διατηρηθεί το μίσος και η αβεβαιότητα. Το 1963 μετά από την τελευταία κρίση που προέκυψε μεταξύ των δύο κοινοτήτων, χαράσσεται από τον Βρετανό Υποστράτηγο Peter Young η Πράσινη Γραμμή. Το 1964 συνεχίζονται οι συγκρούσεις με τους Τουρκοκύπριους να έχουν ήδη δημιουργήσει τους δικούς τους θύλακες. Δέκα χρόνια μετά, με το Πραξικόπημα και την Τουρκική Εισβολή, το δράμα της Κύπρου κορυφώνεται και έρχονται να πραγματωθούν οι επιδιώξεις της Τουρκίας.

Ο τίτλος της προσωρινής έκθεσης, η οποία παρουσιάζεται από το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας, Sector 2: Λευκωσία, επιλέχθηκε συμβολικά· αφ’ ενός περιγράφει τη γεωγραφική κατανομή της Λευκωσίας στους τομείς ελέγχου που δημιούργησε η Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών και αφ’ ετέρου προβάλλει πέρα από συναισθηματισμούς την κοινή «μοίρα» που κουβαλά η πόλη, η Λευκωσία, σε μια άλλη εκδοχή της, καθορισμένη ως Τομέας 2 (Sector 2).

Τέσσερεις κύριες ενότητες αναπτύσσονται με γνώμονα τις χρονολογίες-ορόσημα 1956, 1958, 1963, 1964 και 1974. Αυτές ακριβώς προσδιορίζουν τη μουσειολογική διαδρομή, καθώς ξεκλειδώνουν στοιχεία που συνθέτουν όλα τα κομμάτια του παζλ σε σχέση με την πορεία των δικοινοτικών σχέσεων και με το αποτύπωμα που άφησε η γραμμή διαίρεσης επάνω στο «σώμα» της Λευκωσίας.

Η πρώτη ενότητα αναδεικνύει την αρμονική συμβίωση των κοινοτήτων και τις κοινωνικές σχέσεις που αρχικά διατηρούσαν.
Στη δεύτερη ενότητα επιχειρείται η παρουσίαση των γεγονότων που συνέβησαν στη Λευκωσία το διάστημα μεταξύ 21 και 30 Δεκεμβρίου 1963, τα οποία κατέληξαν στην πρώτη επίσημη εγκαθίδρυση της Πράσινης Γραμμής.
Η τρίτη ενότητα διερευνά τη διαδικασία απομάκρυνσης των δύο κοινοτήτων μέσα από μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση.
Η τέταρτη ενότητα περιλαμβάνει τις ενέργειες και τις προσπάθειες για επανένωση.

Ειδικότερα, η έκθεση στοχεύει, μέσα από την παρουσίαση τόσο ιστορικών τεκμηρίων, αντικειμένων, έργων τέχνης και προφορικών μαρτυριών όσο και καλλιτεχνικών παρεμβάσεων (installations και video arts), να ρίξει φως σε άγνωστες πτυχές της ιστορίας, προσκαλώντας παράλληλα τον επισκέπτη να αντιληφθεί το συλλογικό τραύμα που εξακολουθούν να βιώνουν οι Λευκωσιάτες εκατέρωθεν της διαχωριστικής γραμμής, ζώντας σε μια πόλη οικεία και ξένη ταυτόχρονα. Ο εκθεσιακός χώρος καθίσταται δαιδαλώδης και πυκνός, εκφράζοντας αφ’ ενός τη στενότητα και τα αδιέξοδα των δρόμων της Λευκωσίας και αφ’ ετέρου τη σταδιακή αποξένωση και τα αδιέξοδα στη ζωή των πολιτών της στα περάσματα αυτών των έξι δεκαετιών.

Η έρευνα και η συλλογή τεκμηρίων άρχισαν πριν από περίπου δύο χρόνια από τον Έφορο του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας και επιμελητή της έκθεσης Χρυσόστομο Σακαλλή, με σκοπό το εκθεσιακό υλικό να συναντήσει την καλλιτεχνική ματιά της σκηνοθέτιδας Μαγδαλένας Ζήρα, καθώς και της σκηνογράφου Έλενας Κατσούρη, ώστε να δοθεί στην όλη παρουσίαση ένας χαρακτήρας βιωματικής αμεσότητας.

Τον γενικό συντονισμό του εγχειρήματος είχε Διευθύντρια του Μουσείου Τζένη Λυμπεροπούλου Σαββίδου, όπως και τη γενική επιμέλεια της έκθεσης μαζί με την Υποδιευθύντρια του Μουσείου Μαρία Πατσαλοσαββή.

Καθοριστικός ως προς τη δημιουργία της έκθεσης υπήρξε ο συμβουλευτικός ρόλος της Διευθύντριας του Ιδρύματος Αναστάσιος Γ. Λεβέντης και της Λεβεντείου Πινακοθήκης Λουκίας Λοΐζου Χατζηγαβριήλ, καθώς και της Δήμητρας Θεοδότου Αναγνωστοπούλου, Συμβούλου Μουσείων του Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη, της Λεβεντείου Πινακοθήκης και του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας.

Την άοκνη συμβολή τους στην ερευνητική προσπάθεια και στην επιστημονική επιμέλεια των κειμένων προσέφεραν ο Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου δρ Πέτρος Παπαπολυβίου και η ιστορικός δρ Αντιγόνη Ηρακλείδου, Ανώτερη Συνεργάτις Έρευνας στο Κέντρο Αριστείας CYENS.

Την έκθεση συνοδεύει μια πλούσια σε κείμενα και φωτογραφικό υλικό έκδοση, στην οποία περιλαμβάνονται επίσης το ιστορικό χρονολόγιο της έκθεσης και αποσπάσματα από σημαντικές μαρτυρίες.

Σημειώνεται ότι τόσο έκθεση όσο και η έκδοση που τη συνοδεύει δεν θα μπορούσαν να ολοκληρωθούν χωρίς την ευγενική παραχώρηση φωτογραφιών, αντικειμένων και ποικίλου τεκμηριωτικού υλικού από οργανισμούς, φορείς και ιδιώτες συλλέκτες, αλλά και από τον ίδιο τον κόσμο της Λευκωσίας που βίωσε τα γεγονότα.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης τίτλο Sector 2: Λευκωσία το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας θα πραγματοποιήσει ειδικές ξεναγήσεις, δημιουργικά εργαστήρια για παιδιά, διαλέξεις και άλλες εκδηλώσεις. Το κοινό μπορεί να ενημερωθεί για το αναλυτικό πρόγραμμα από την ιστοσελίδα του Μουσείου (leventismuseum.org.cy), όπως και από τις σελίδες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Facebook / Instagram: @leventismuseum).