Η ιστορίες που κρύβει ο τόπος μας, η Κύπρος, είναι τόσες πολλές που μπορεί κάποιος να αντιληφθεί ότι όσο ψάχνει θα βρίσκει. Οι τέχνες έχουν μια μεγάλη θέση στην ιστορία της Κύπρου καθώς, από αρχαιοτάτων χρόνων, ο Κύπριος είχε ανάγκη να εκφράζεται είτε μέσω της μουσικής, της λογοτεχνίας και της ζωγραφικής είτε μέσω του θεάτρου και της υποκριτικής. Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν πως ο Κύπριος είναι εκ φύσεως καλλιτέχνης και απλά δεν έχει λάβει τα κατάλληλα ερεθίσματα για να επιδείξει αυτή του την καλλιτεχνική φλέβα.
Τα πρώτα σημάδια θεατρικής δημιουργίας στην Κύπρο έρχονται από τα αρχαία χρόνια και την ελληνιστική εποχή και συγκεκριμένα τον 4ο αιώνα π.Χ. Τα θέατρα της Σαλαμίνας, των Σόλων και του Κουρίου κτίστηκαν τη ρωμαϊκή περίοδο (30 π.Χ.-330μ.Χ.) ενώ το λαξευτό θέατρο της Νέας Πάφου, που είναι και το αρχαιότερο, χρονολογείται από την ελληνιστική περίοδο (310-30 π.Χ.).
Άρα τόσα χρόνια ιστορίας πρέπει με κάποιο τρόπο να καταγραφούν, να αποκτήσουν ένα σπίτι και να παρουσιαστούν τόσο στο κοινό της Κύπρου όσο και σε ξένους επισκέπτες, για να γνωρίσει ο κόσμος την ιστορία του θεάτρου.
Το ant1live επισκέφθηκε το σπίτι αυτό, το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου το οποίο βρίσκεται στο κέντρο της Λεμεσού, σε ένα στενό στην οδό Πάνου Σολομωνίδη. Εκεί, με χαρά μας υποδέχτηκαν οι λειτουργοί του μουσείου.
Η βόλτα μου στο μουσείο ήταν πράγματι μία πρωτόγνωρη εμπειρία αφού κάποιος μπορεί να μάθει αρκετά πράγματα για τη θεατρική ιστορία στο νησί μας. Είδα μπροστά στα μάτια μου να ζωντανεύουν ιστορικές παραστάσεις μεγάλων θεατρικών παραγωγών που δόθηκαν στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Παρακολούθησα ύψιστες μορφές του Κυπριακού θεάτρου να μιλούν για την τέχνη τους και να εξηγούν με μία λέξη τι σημαίνει για αυτούς.
Ωστόσο, τη δημιουργία του το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου την οφείλει σε έναν άνθρωπο που αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στο θέατρο, στον Νίκο Σ. Νικολαΐδη: Συγγραφέα, ερασιτέχνη ηθοποιό και σκηνοθέτη, πρωτεργάτη στην ίδρυση ερασιτεχνικών ομάδων της Λεμεσού, μεσολαβητή για τις περιοδείες ελληνικών θιάσων που επισκέπτονταν την Κύπρο, μανιώδη συλλέκτη για οτιδήποτε αφορούσε στο θέατρο.
Για το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου, τον Νίκο Σ. Νικολαΐδη και πώς έφτασε στο σήμερα το συγκεκριμένο μουσείο, μας μίλησε η θεατρολόγος και συνεργάτις του Θεατρικού Μουσείου Νικολέττα Τζιαούρη.
Το 1987, αν δεν λανθάνομαι, ο Νίκος Σ. Νικολαΐδης, δώρισε το σπάνιο θεατρικό του αρχείο στον Δήµο Λεµεσού. Να μας πείτε περισσότερα γι' αυτή την ιστορία και πώς συνδέεται με την ιστορία του Μουσείου;
Ο Νίκος Σ. Νικολαΐδης στο επάγγελμα ήταν οπτικός, αλλά ήταν λάτρης του θεάτρου, ήταν ερασιτέχνης ηθοποιός, επίσης αρθρογραφούσε πολιτιστικά, σε διάφορες εφημερίδες και φυσικά ήταν και συλλέκτης θεατρικών αντικειμένων: βιβλίων, περιοδικών για το θέατρο, αφισών, εισιτηρίων, κοστουμιών πολλές φορές. Γενικά ό,τι είχε σχέση με το θέατρο μπορούσε και το έβαζε στο αρχείο του. Όταν γέρασε ο Νικολαΐδης αποφασίσε ότι το πλούσιο του αρχείο θα ήθελε να το δωρήσει στον Δήμο της Λεμεσού, με την προϋπόθεση ότι το αρχείο αυτό δε θα φύγει από την πόλη, θα παραμείνει στη Λεμεσό.
Οπότε, οι υπεύθυνοι τότε, σε συνεργασία με τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, σκεφτήκαν να ιδρύσουν το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου εδώ στη Λεμεσό, που ήταν το αρχείο του Νικολαΐδη και έτσι έγινε η αρχική ιδέα για το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου. Βεβαίως μετά δώρισαν και άλλοι πολλοί σπουδαίοι και σημαντικοί άνθρωποι τα δικά τους αρχεία, οπότε το μουσείο μεγάλωσε και πήρε την μορφή που βλέπουμε σήμερα.
Υπήρχε η ανάγκη δημιουργίας ενός τέτοιου θεατρικού μουσείου; Πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη να προστατεύουμε και να εκθέτουμε τον θεατρικό μας πολιτισμό;
Υπήρχε η ανάγκη γιατί υπήρχε το πρώτο υλικό που μπορούσε με αυτό στηθεί ένα θεατρικό μουσείο.
Είναι σημαντικό να βλέπει τον θεατρικό μας πολιτισμό ο κόσμος για να έρχεται σε επαφή με αυτά τα αντικείμενα
Είναι σημαντικό να βλέπει τον θεατρικό μας πολιτισμό ο κόσμος για να έρχεται σε επαφή με αυτά τα αντικείμενα αλλά νομίζω ότι τα τελευταία χρόνια ο κόσμος μπορεί να έχει άμεση επαφή με αυτό το υλικό.
Η καλλιτεχνική δημιουργία στον χώρο του θεάτρου στην Κύπρο αφορά σε μία συνεχή ροή θεατρικής παραγωγής. Πώς αυτό το γεγονός βοηθά το Θεατρικό Μουσείο να αναπτύσσεται και να ανανεώνεται;
Στο αρχείο του Θεατρικού Μουσείου υπάρχει υλικό από όλες τις θεατρικές ομάδες, όχι μόνο από τις επαγγελματικές. Εννοείται από όλες τις επαγγελματικές του ελεύθερου θεάτρου αλλά προσπαθούμε και έχουμε υλικό και από ερασιτεχνικές ομάδες, ακόμα και από τις σχολικές παραστάσεις.
Οπότε ένας ερευνητής, αν έρθει στο Θεατρικό Μουσείο, θα έχει επαφή με όλα αυτά τα αντικείμενα, είτε είναι προγράμματα είτε είναι αφίσες των παραστάσεων, αν υπάρχουν, οπότε στο Θεατρικό Μουσείο προσπαθούμε να έχουμε όλο αυτό το υλικό ούτως ώστε ένας ερευνητής που τον ενδιαφέρει να μπορεί να το δει.
Εκτός από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, το Θεατρικό Μουσείο συνεργάζεται και με άλλους φορείς του θεάτρου, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο; Αν ναι, ποιοι είναι αυτοί;
Στην Κύπρο σίγουρα. Στην Ελλάδα έχουμε κάποιο υλικό που αφορά σε Ελληνικούς θιάσους αλλά το κύριο μέλημά μας είναι το θέατρο της Κύπρου. Έχουμε υλικό και αρχείο από όλα τα ελεύθερα θέατρα της Κύπρου. Ακόμα και από ομάδες που δημιουργηθήκαν και πλέον δεν υπάρχουν.
Υπάρχουν, όπως και στο παρελθόν, ενδιαφερόμενοι δωρητές υλικού έτσι ώστε να εμπλουτίζεται η συλλογή του Θεατρικού Μουσείου Κύπρου;
Βεβαίως. Εμπλουτίζεται συνεχώς η συλλογή. Καταρχήν, τα θέατρα και οι θίασοι έχουν στο μυαλό τους -και γίνεται από εμάς η υπενθύμιση- να μας παραχωρούν το υλικό. Πέραν από αυτό όμως υπάρχουν ιδιώτες που είτε έχουν στη συλλογή τους προγράμματα, είτε βιβλία που δεν τα χρειάζονται πια, δεν τα θέλουν ή ακόμη και κριτικές δημοσιογράφων.
Ποιες άλλες δράσεις πραγματοποιούνται από το Μουσείο στο πλαίσιο των εργασιών του;
Το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου προσφέρει εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία. Είναι πολλά και διαφορετικά εκπαιδευτικά προγράμματα ανάλογα με την ηλικία των παιδιών. Τα πλείστα προγράμματα έχουν και διαδραστικές εκδηλώσεις οπότε πρόκειται για μία μοναδική εμπειρία για τα παιδιά. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό κομμάτι. Σχεδόν καθημερινά έχουμε κάποιο σχολείο που μας επισκέπτεται.
Πέρα από αυτό όμως προσπαθούμε και με άλλες δράσεις για να έρχεται κόσμος στο μουσείο να το γνωρίζει. Προσπαθούμε να κάνουμε κάποια κυριακάτικα εργαστήρια για παιδιά όπου οι γονείς μπορούν να δηλώσουν το ενδιαφέρον τους. Επίσης, για ενήλικες διοργανώνουμε διαλέξεις ή παραστάσεις χωρίς ιδιαίτερες τεχνικές απαιτήσεις καθότι το μουσείο δεν είναι επαγγελματικό θέατρο.
Στόχος δεν είναι να δημιουργήσουμε ηθοποιούς. Στόχος είναι να δημιουργήσουμε θεατές.
Ενδιαφέρεται η νέα γενιά να έρθει κοντά στην Ιστορία του Θεάτρου και ενδεχομένως στο θέατρο ως Τέχνη και θεσμό;
Στα παιδιά αρέσει το θέατρο, αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Και σίγουρα θα αρέσει και το μουσείο όταν έρθουν εδώ. Μην ξεχνάτε ότι ένα παιδί με την τέχνη... εκφράζεται. Για να παίξει με τους φίλους του, παίζει θέατρο. Στόχος δεν είναι δημιουργήσουμε ηθοποιούς. Στόχος είναι να δημιουργήσουμε θεατές. Να δώσουμε το ερέθισμα για ένα παιδάκι που βλέπει μια θεατρική παράσταση να ξέρει τι συμβαίνει, τι έκανε ο ηθοποιός, πώς δούλεψε αυτός και άλλοι ανθρώποι για να δημιουργηθεί αυτή η παράσταση. Ο τρόπος που εκλαμβάνει ο κόσμος το θέατρο έχει αλλάξει προς το καλύτερο.
Πέραν των ντόπιων επισκεπτών, το μουσείο αποτελεί πόλο έλξης και για τουρίστες; Ποιες είναι οι αντιδράσεις και ενδεχομένως οι ερωτήσεις που έχει ο κόσμος που δεν γνωρίζει για την ιστορία μας;
Έχουμε αρκετούς τουρίστες που έρχονται στο μουσείο επιδεικνύοντας ενδιαφέρον. Ας μην ξεχνάμε ότι είναι ένα ειδικό μουσείο. Ο κόσμος νομίζει ότι αν δεν του αρέσει το θέατρο δεν θα του αρέσει το μουσείο αλλά όσοι έρχονται στο μουσείο ακόμα κι αν δεν είναι λάτρεις του θεάτρου, το μουσείο τους αρέσει.
Το πιο όμορφο που συμβαίνει ειδικά με τις μεγαλύτερες ηλικίες είναι να βλέπουν ένα κοστούμι ή κάτι από μια παλιά παράσταση και να λένε ότι έχουν δει τη συγκεκριμένη παράσταση.
Αυτοί που δεν γνωρίζουν την ιστορία του θεάτρου εντυπωσιάζονται για το πόσο συλλογική δουλειά είναι το θέατρο. Ο κόσμος νομίζει ότι είναι μόνο ηθοποιός που κάνει τη δουλειά αλλά βλέπει ότι δουλεύουν πάρα πολλοί άνθρωποι, μαθαίνει πώς δουλεύουν, πώς κατασκευάζονται τα κοστούμια, τα σκηνικά, ο φωτισμός, ακόμα και το μακιγιάζ.
Ποια θεωρείτε ως τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου από πλευράς ιστορίας;
Υπάρχουν εκθέματα από πολύ σημαντικές παραστάσεις του Κυπριακού θεάτρου. Για μένα σημαντικότερα, αν έπρεπε να διαλέξω, θα έλεγα τις "Ικέτιδες", τα κοστούμια από τις "Ικέτιδες", του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου του 1978 γιατί εκείνη η παράσταση ήταν πρωτοπόροςοτωπόρος για πάρα πολλά πράγματα. Ήταν η πρώτη φορά που ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου θα πήγαινε στο Φεστιβάλ Επιδαύρου να παρουσιάσει παράσταση. Ήταν μία παράσταση που έγινε με πάρα πολλή αγάπη από τους συντελεστές. Η σκηνοθεσία του Νίκου Χαραλάμπους ήταν πολύ διαφορετική από τις σκηνοθεσίες που είχαν συνηθήσει ακόμα και στην Ελλάδα για το πώς ανεβαίνει μία αρχαία τραγωδία. Είχε βάλει πολλούς σημαντικούς νεοτερισμούς στη σκηνοθεσία του.
Πολύ σημαντική ήταν ακόμα η κατασκευή των κοστουμιών εκείνης της παράστασης όταν λόγω οικονομικής στενότητας δεν υπήρχαν λεφτά για να φτιαχτούν τα κοστούμια οπότε τα έφτιαξαν εθελοντές στον προσφυγικό καταυλισμό του Τσιακκιλερού. Γυναίκες με υλικά που μπορεί να είχαν στο σπίτι, κατασκεύασαν αυτά τα κοστούμια. Δηλαδή στο κοστούμι του βασιλιά και της βασίλισσας φαίνεται από μακριά να κρέμμονται νομίσματα αλλά, στην ουσία, πρόκειται για πώματα από μπύρες και αναψυκτικά. Αν έπρεπε να ξεχωρίσω κάποιο έκθεμα, θα ήταν αυτό.
Όμως υπάρχουν και πάρα πολλά άλλα, δηλαδή είναι το κοστούμι της "Ελένης" του Ευριπίδη, της "Εκάβης" του 1988, αφίσες παλιές, προγράμματα από το 1912 και άλλα. Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που θα ήταν ενδιαφέρον για τον επισκέπτη.
Μας μιλήσατε για το παρελθόν και το παρόν του μουσείου. Πείτε μας τις βλέψεις σας για το μέλλον.
Σίγουρα θέλουμε να αυξήσουμε την επισκεψιμότητα. Να συνεχίσουν τα παιδάκια να έρχονται με τα σχολεία τους. Είναι πάρα πολύ σημαντικό αυτό. Και να μάθει περισσότερος κόσμος την ύπαρξη του μουσείου.
