Η Ινδία βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Με πληθυσμό που ξεπερνά το 1,4 δισεκατομμύριο και με μια ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία, η χώρα της Νότιας Ασίας εξελίσσεται ταχύτατα από μια αναδυόμενη δύναμη σε πρωταγωνιστή της διεθνούς σκηνής. Αν και δεν απουσιάζουν οι εσωτερικές προκλήσεις, η Ινδία διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά μιας παγκόσμιας δύναμης: γεωπολιτική στρατηγική, οικονομική δυναμική, στρατιωτική επάρκεια και πολιτιστική επιρροή.
Γράφει ο Κρις Μιχαήλ
Το Νέο Δελχί αξιοποιεί με μαεστρία τη γεωστρατηγική του θέση, ελίσσεται ανάμεσα στους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς ΗΠΑ-Κίνας και παίζει ολοένα και πιο ενεργό ρόλο στην παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφάλειας και ανάπτυξης. Με συμμαχίες όπως το QUAD και τους BRICS, η Ινδία αποτελεί θεμέλιο λίθο ενός αναδυόμενου πολυπολικού κόσμου. Παράλληλα, ενισχύει τις σχέσεις της με τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και η Κύπρος, αποτρέποντας με διακριτικότητα τις επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή.
Οικονομία - Ο ανερχόμενος τιτάνας της παγκόσμιας ανάπτυξης
Η Ινδία είναι σήμερα η 5η μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως σε απόλυτους αριθμούς ΑΕΠ, και αναμένεται να ξεπεράσει την Ιαπωνία και τη Γερμανία έως το 2030, καταλαμβάνοντας την 3η θέση μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα. Το 2024, το ΑΕΠ της ξεπέρασε τα 3,9 τρισεκατομμύρια δολάρια, με ρυθμό ανάπτυξης άνω του 6,5%, εν μέσω παγκόσμιας οικονομικής αβεβαιότητας.
Η τεχνολογική καινοτομία αποτελεί βασικό μοχλό αυτής της ανάπτυξης. Η Ινδία διαθέτει ένα από τα πλέον εξελιγμένα οικοσυστήματα πληροφορικής και τεχνολογίας, με κολοσσούς όπως Infosys, Wipro και Tata Consultancy Services.
Παράλληλα, αποτελεί παγκόσμιο κέντρο ανάπτυξης λογισμικού και υπηρεσιών cloud, ενώ οι ινδικές startups σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η φαρμακευτική και η πράσινη ενέργεια προσελκύουν δισεκατομμύρια σε ξένες επενδύσεις.
Πυρηνική δύναμη και στρατιωτική ισχύς με παγκόσμια επιρροή
Η Ινδία ανήκει σε έναν κλειστό κύκλο χωρών με αναγνωρισμένο πυρηνικό οπλοστάσιο. Το δόγμα της “No First Use”, δηλαδή ότι δεν θα κάνει πρώτη χρήση πυρηνικών, την τοποθετεί ως υπεύθυνη δύναμη στον χώρο της στρατηγικής αποτροπής. Ο στρατός της αριθμεί πάνω από 1,4 εκατομμύρια ενεργούς στρατιώτες, ενώ διαθέτει αεροπορία, ναυτικό και στρατηγικές δυνάμεις ικανές να ανταποκριθούν σε κάθε είδους απειλή.
Η Ινδία συμμετέχει ενεργά σε διεθνείς ασκήσεις, έχει συνάψει συμφωνίες αμυντικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, το Ισραήλ και πρόσφατα με την Ελλάδα, αποδεικνύοντας τη βούλησή της να διαδραματίσει σταθεροποιητικό ρόλο στις γεωπολιτικά εύθραυστες περιοχές.
Γεωστρατηγικός ρόλος στην Ασία και τον Ινδο-Ειρηνικό
Η Ινδία καταλαμβάνει ένα κομβικό γεωστρατηγικό σημείο στην Ασία, με πρόσβαση στον Ινδικό Ωκεανό, γειτνίαση με την Κίνα και το Πακιστάν, και ιστορικούς δεσμούς με την Κεντρική Ασία, τη Μέση Ανατολή και τη Νοτιοανατολική Ασία. Η γεωπολιτική της σημασία εντείνεται από το γεγονός ότι ελέγχει κρίσιμα θαλάσσια περάσματα, όπως τον Κόλπο της Βεγγάλης και τα Στενά του Μαλάκκα – διαδρομές που διακινούν πάνω από το 60% του παγκόσμιου εμπορίου.
Στο πλαίσιο του στρατηγικού ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας, η Ινδία εμφανίζεται ως πυλώνας ισορροπίας και αποτροπής. Συμμετέχει ενεργά στην πρωτοβουλία QUAD (Quadrilateral Security Dialogue), μια άτυπη στρατηγική συμμαχία μεταξύ ΗΠΑ, Αυστραλίας, Ιαπωνίας και Ινδίας – που στοχεύει στην εδραίωση ενός ελεύθερου και ανοιχτού Ινδο-Ειρηνικού. Η Ινδία συμβάλλει τόσο με στρατιωτική παρουσία (ναυτικές περιπολίες, κοινές ασκήσεις) όσο και με διπλωματικές πρωτοβουλίες για τη μείωση των εντάσεων στην περιοχή.
Επιπλέον, η Ινδία ενισχύει τον ρόλο της ως διπλωματικού μεσολαβητή και διαμεσολαβητή στις κρίσεις της Νότιας Ασίας, επιδιώκοντας σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή. Οι σχέσεις της με το Ιράν, το Αφγανιστάν και τη Σρι Λάνκα είναι στρατηγικής σημασίας, με το Νέο Δελχί να επενδύει σε λιμάνια, υποδομές και ενεργειακούς αγωγούς που θα διαφοροποιήσουν τις πηγές της ενεργειακής του ασφάλειας και θα αποδυναμώσουν την εξάρτηση από τα θαλάσσια δρομολόγια που επηρεάζει η Κίνα.
Παράλληλα, η Ινδία επενδύει σε στρατιωτικές βάσεις και λιμενικές εγκαταστάσεις σε συνεργασία με κράτη όπως οι Σεϋχέλλες, το Ομάν και η Ινδονησία, δημιουργώντας ένα “στρατηγικό δίκτυο ελέγχου” στον Ινδικό Ωκεανό – γνωστό και ως “String of Pearls”. Η στρατηγική αυτή αποσκοπεί στην ανάσχεση της επιρροής της Κίνας, η οποία μέσω της πρωτοβουλίας “Belt and Road Initiative” επιχειρεί να εδραιωθεί γεωοικονομικά στην Ασία και την Αφρική.
Η Ινδία εμφανίζεται έτσι ως στρατηγικός κόμβος του νέου πολυπολικού κόσμου, που δεν επιλέγει τυφλά στρατόπεδα, αλλά διαμορφώνει ισορροπίες μεταξύ Ανατολής και Δύσης, διατηρώντας συνεργασίες τόσο με τη Μόσχα όσο και με την Ουάσιγκτον. Πρόκειται για μια «στρατηγική αυτονομία» που της επιτρέπει να ενισχύει τη διεθνή της θέση χωρίς να αποξενώνεται από καμία μεγάλη δύναμη.
Η Ινδία ως αντίβαρο στην τουρκική επέκταση προς Ανατολάς
Ένας λιγότερο προβεβλημένος, αλλά εξαιρετικά σημαντικός ρόλος της Ινδίας είναι η άτυπη ανάσχεση της τουρκικής επιρροής στην Κεντρική και Νότια Ασία. Η Τουρκία, μέσω του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών και των προσπαθειών στρατιωτικής και πολιτιστικής διείσδυσης σε περιοχές όπως το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, επιχειρεί να αποκτήσει λόγο σε ένα νέο γεωπολιτικό “βάθος”.
Η Ινδία, με ιστορικούς δεσμούς στην περιοχή, καθώς και με τη συνεχή στρατιωτική, οικονομική και πολιτιστική της παρουσία, λειτουργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας. Ενισχύει τις σχέσεις με κράτη της Κεντρικής Ασίας και χρησιμοποιεί “ήπια ισχύ” μέσω της κουλτούρας, της τεχνολογίας και της εκπαίδευσης, για να παγιώσει τη θέση της στην περιοχή.
Πολιτικές και στρατιωτικές σχέσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο
Η τελευταία δεκαετία σηματοδότησε μια θεαματική προσέγγιση μεταξύ της Ινδίας και της Ελλάδας. Οι διμερείς σχέσεις ενισχύθηκαν σημαντικά με επίσημες επισκέψεις, στρατιωτικές ασκήσεις και συμφωνίες σε τομείς όπως η άμυνα, η ναυτιλία και η τεχνολογία.
Το 2023, ο Πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι επισκέφθηκε την Αθήνα, η πρώτη επίσκεψη Ινδού πρωθυπουργού μετά από τέσσερις δεκαετίες, θέτοντας τα θεμέλια για στρατηγική συνεργασία.
Η Ινδία εκφράζει σαφώς τη στήριξή της στην εδαφική ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας, αναγνωρίζοντας τα ψηφίσματα του ΟΗΕ για το Κυπριακό. Οι πολιτιστικοί δεσμοί μεταξύ των δύο λαών είναι μακρόχρονοι, ενώ το ενδιαφέρον των Ινδών επενδυτών για την Κύπρο αυξάνεται, ιδιαίτερα στους τομείς της εκπαίδευσης, της πληροφορικής και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Προκλήσεις και προοπτικές
Παρά την αδιαμφισβήτητη πορεία ανόδου, η Ινδία αντιμετωπίζει σειρά προκλήσεων που ενδέχεται να επιβραδύνουν ή και να αναστείλουν τη δυναμική της, εάν δεν αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.
Πρώτον, η κοινωνική ανισότητα παραμένει υψηλή. Αν και η μεσαία τάξη έχει διευρυνθεί σημαντικά, εκατομμύρια Ινδοί εξακολουθούν να ζουν σε συνθήκες φτώχειας ή ακραίας φτώχειας. Το χάσμα μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών είναι αισθητό, ενώ η πρόσβαση σε ποιοτική υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση δεν είναι παντού δεδομένη. Οι προκλήσεις αυτές ενισχύονται από την ταχεία αστικοποίηση και την πίεση στις υποδομές, ιδιαίτερα σε μητροπολιτικά κέντρα όπως η Μουμπάι και το Νέο Δελχί.
Δεύτερον, η δημογραφική έκρηξη, ενώ αποτελεί πλεονέκτημα, – ενέχει και κινδύνους. Η Ινδία διαθέτει τον νεότερο πληθυσμό στον κόσμο, με μέση ηλικία τα 28 έτη.
Αυτή η “δημογραφική δύναμη” μπορεί να μετατραπεί σε οικονομικό άλμα, εφόσον υπάρξουν επενδύσεις στην εκπαίδευση, στην καινοτομία και στη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης. Ειδάλλως, ενδέχεται να μετατραπεί σε δημογραφικό βάρος, οδηγώντας σε ανεργία, κοινωνική αποσταθεροποίηση και ενίσχυση λαϊκιστικών τάσεων.
Τρίτον, η ενεργειακή εξάρτηση της Ινδίας από εισαγωγές αποτελεί μόνιμη στρατηγική αδυναμία. Παρότι η χώρα επενδύει πλέον έντονα σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και φιλοδοξεί να καταστεί παγκόσμιος ηγέτης στην πράσινη μετάβαση, εξακολουθεί να εξαρτάται από εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου σε ποσοστό άνω του 80% των αναγκών της.
Η μεταβολή των διεθνών τιμών ή η γεωπολιτική ένταση στην περιοχή του Περσικού Κόλπου θα μπορούσαν να πλήξουν σοβαρά την οικονομική της σταθερότητα.
Τέταρτον, η εσωτερική θρησκευτική και εθνοτική πολυμορφία αποτελεί μια διαχρονική πρόκληση για τη συνοχή του ινδικού κράτους. Αν και η δημοκρατία στην Ινδία έχει καταφέρει να διαχειρίζεται συγκρούσεις χωρίς ευρείας κλίμακας αστάθεια, δεν λείπουν οι περιπτώσεις βίας, πόλωσης και εντάσεων μεταξύ θρησκευτικών ή γλωσσικών κοινοτήτων.
Ωστόσο, παρά τις προκλήσεις αυτές, η Ινδία παραμένει μια λειτουργική και σταθερή δημοκρατία, με ελεύθερο τύπο, ανεξάρτητες αρχές και ισχυρή κοινωνία πολιτών. Ο θεσμικός της πλούτος, η ανθεκτικότητα της οικονομίας της και το υψηλό επίπεδο ανθρώπινου κεφαλαίου της επιτρέπουν να αντιμετωπίζει με επιτυχία κρίσεις είτε πρόκειται για την πανδημία, είτε για οικονομικές επιβραδύνσεις, είτε για εθνικές φυσικές καταστροφές.
Η τεράστια Ινδική Διασπορά, που αριθμεί πάνω από 32 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, λειτουργεί επίσης ως στρατηγικό πλεονέκτημα. Οι Ινδοί στο εξωτερικό διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με την πατρίδα τους και δραστηριοποιούνται σε υψηλόβαθμες θέσεις πολιτικής, επιστήμης και επιχειρηματικότητας – από τη Silicon Valley μέχρι το Ηνωμένο Βασίλειο.
Τέλος, η προσήλωση της Ινδίας στη στρατηγική αυτονομία και πολυδιάστατη διπλωματία, την καθιστούν αξιόπιστο εταίρο και ισχυρό παίκτη στον νέο γεωπολιτικό χάρτη. Αν συνεχίσει σε αυτή την πορεία – επενδύοντας στην καινοτομία, στην κοινωνική συνοχή και στη διεθνή συνεργασία – η Ινδία του 21ου αιώνα μπορεί να εξελιχθεί σε ηγέτιδα δύναμη που θα καθορίσει το μέλλον της διεθνούς κοινότητας.
Συμπεράσματα - Η Ινδία ως πυλώνας σταθερότητας σε έναν ασταθή κόσμο
Η Ινδία του 21ου αιώνα δεν είναι πλέον μια σιωπηλή δύναμη που παρατηρεί τις εξελίξεις από το περιθώριο. Είναι πλέον συνδιαμορφωτής. Με ισχυρή οικονομία, αυξανόμενη στρατιωτική επιρροή, γεωστρατηγική διορατικότητα και προσήλωση στη δημοκρατική διακυβέρνηση, η Ινδία μετατρέπεται σε θεμέλιο λίθο της διεθνούς ισορροπίας.
Η Ελλάδα και η Κύπρος αναγνωρίζουν αυτόν τον ρόλο και οικοδομούν πάνω σε μια στρατηγική συνεργασία που μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω. Μέσα από τη συνεργασία με την Ινδία, οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου αποκτούν έναν αξιόπιστο εταίρο, με κοινές αξίες και σταθερή προσήλωση στο διεθνές δίκαιο.
