Επικές σελίδες άφθαρτου ηρωισμού έγραψε το μαύρο καλοκαίρι του 1974 η Ελληνική Δύναμη Κύπρου. Οι άνδρες της ΕΛΔΥΚ κλήθηκαν και αυτοί να υπερασπιστούν τις προδομένες κυπριακές Θερμοπύλες, μόνοι απέναντι στον εχθρό που υπερτερούσε σε άνδρες και πολεμικό υλικό. Η συγκλονιστική μάχη του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ το τριήμερο 14 με 16 Αυγούστου έμεινε στην ιστορία σαν μια από τις πλέον άνισες στην σύγχρονη ελληνική ιστορία. Το Σύνταγμα ήταν μια από τις μονάδες που υπέστησαν τις βαρύτερες απώλειες κατά τη διάρκεια των δυο φάσεων της τουρκικής εισβολής.
«Άκουσε να σου πω Λοχία. Είμαστε Έλληνες στρατιώτες, εδώ είναι Ελλάδα και είμαστε υποχρεωμένοι να πέσουμε μέχρι εσχάτως. Τα άρματα θα περάσουν από πάνω μας. Αυτός ήταν ο Λοχαγός Σταυριανάκος».
Ο εφιάλτης για την Ελληνική Δύναμη Κύπρου ξεκίνησε μόλις από τις 6.00 το πρωί της 20ης Ιουλίου.
Η έδρα του Συντάγματος στο Γερόλακκο ήταν από τους πρώτους στόχους των ανηλεών βομβαρδισμών της τουρκικής αεροπορίας.
Από τις βόμβες προέκυψαν οι πρώτες απώλειες, με νεκρούς και τραυματίες και μεγάλες καταστροφές στις υποδομές της Δύναμης.
Παρόντες στο στρατόπεδο, ήταν οι 450 περίπου οπλίτες της Δύναμης που είχαν αφιχθεί
στην Κύπρο μόλις την προηγούμενη μέρα με το αρματαγωγό Λέσβος. Ανάμεσα τους και ο κ. Αντώνιος Δούλας που είναι τώρα πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Αγωνιστών Κύπρου 1974.
Αντώνιος Δούλας – Πρόεδρος Πανελλήνιου Συνδέσμου Αγωνιστών Κύπρου 1974
«Ήρθα στην Κύπρο με το Λέσβος την παραμονή της Εισβολής. Το πρωί της παραμονή της Εισβολής αποβιβάστηκα στην αγαπημένη μας Αμμόχωστο και από εκεί, αργά το απόγευμα έφτασα στην ΕΛΔΥΚ. Την ΕΛΔΥΚ τη γνώρισα λίγο πριν σκοτεινιάσει την 19η Ιουλίου».
Οι στρατιώτες πήραν άρον άρον τον ατομικό τους οπλισμό και προτού περάσουν 24 ώρες βίωσαν τη πλέον οδυνηρή εμπειρία της ζωής τους. Άνθρωποι πέθαιναν και δεν ήταν δυνατό να αναγνωριστούν καθώς ήταν άγνωστοι μεταξύ αγνώστων.
Όπως διηγείται ο κ. Δούλας οι στρατιώτες που έφτασαν στην Κύπρο την 19η Ιουλίου, δεν ήταν καθόλου προετοιμασμένοι, δεν είχαν λάβει καθοδήγηση, ούτε γνώριζαν την περιοχή για να μπορούν να ανταπεξέλθουν σε συνθήκες πολέμου.
Αντώνιος Δούλας – Πρόεδρος Πανελλήνιου Συνδέσμου Αγωνιστών Κύπρου 1974
«Οι Τούρκοι έκαναν ειδικές εκπαιδεύσεις, οπόταν ήταν πιο έμπειροι στην αποστολή».
Να σημειώσουμε πως τον δρόμο της επιστροφής είχαν πάρει μέσω του λιμανιού της Αμμοχώστου οι οπλίτες που αντικαταστάθηκαν, με τον ίδιο αρματαγωγό.
Παρόλα αυτά στις 9.00 το πρωί την πρώτη μέρα της εισβολής, η ΕΛΔΥΚ διατάχθηκε και προχώρησε σε μια εξαιρετικά παράτολμη επιχείρηση, με στόχο να προχωρήσει στην κατάληψη του χωριού Κιόνελι, που αποτελούσε τον ισχυρότερο τουρκοκυπριακό θύλακα.
Δυο Λόχοι Πεζικού κλήθηκαν να εκτελέσουν μια αποστολή αυτοκτονίας να κινηθούν σε μια πεδινή περιοχή, με μηδαμινή βλάστηση και χωρίς περιβάλλον για κάλυψη. Η προέλαση τους διακόπηκε προσωρινά και επαναλήφθηκε το απόγευμα, με την στήριξη κάποιων εκ των πεπαλαιωμένων αρμάτων Τ-34 που διέθετε η Εθνική Φρουρά. Είχαν να αντιμετωπίσουν την οργανωμένη άμυνα, τα ισχυρά πυρά και τις φωτιές που έκαιγαν και δημιουργούσαν συνθήκες κόλασης.
Θέλοντας να ανακόψουν την πορεία πεζικού και τεθωρακισμένων προς το Κιόνελι, οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά σε σπαρτά και θάμνους.
Αρχιλοχίας Τσουβαλιά Γαρυφαλιά – ΕΛΔΥΚ
«Το απόγευμα της ίδιας μέρας η ΕΛΔΥΚ διατάχθηκε ξανά να επιτεθεί στον θύλακα του Κιόνελι. Τα επιτιθέμενα τμήματά της, κατέλαβαν την πρώτη γραμμή άμυνας ενώ η επίθεση ανακόπηκε στη δεύτερη γραμμή λόγω μη ενίσχυσης από αεροπορία και πυροβολικό».
Παράλληλα, μια άλλη φοβερή ιστορία εξελισσόταν με τους 450 ΕΛΔΥΚάριους που πήραν τον δρόμο της επιστροφής για την Ελλάδα την προηγούμενη μέρα. Την μέρα που ξεκίνησε η Εισβολή, δόθηκε εντολή στον κυβερνήτη του "Λέσβος" Πλωτάρχη Ελευθέριο Χανδρινό να προσεγγίσει την Πάφο προκειμένου και οι οπλίτες να επιστρέψουν στο στρτόπεδο της μονάδας.
Τελικώς, οι οπλίτες επέστρεψαν στον Γερόλακκο το πρωί της 21ης Ιουλίου χωρίς αρχικά να έχουν οπλισμό και τη βασική εξάρτυση και κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τον υπέρμετρο σε αριθμό και οπλισμό εχθρό.
Περιγράφοντας τις δικές του εμπειρίες από τη φρίκη του πολέμου ο κ. Δούλας, θυμάται όταν ο αείμνηστος Σωτήρης Σταυριανάκος του έδειξε ποιο πολυβόλο θα επανδρώσει.
Αντώνιος Δούλας – Πρόεδρος Πανελλήνιου Συνδέσμου Αγωνιστών Κύπρου 1974
«Εκείνο το πολυβόλο μου έδωσε το πρώτο θάρρος, όταν προσπαθούσαμε να αναχαιτίσουμε τα τουρκικά αεροπλάνα. Μάλιστα μέσα σε 2-2.5 ώρες καταφέραμε να ρίξουμε ένα αεροσκάφος, το οποίο μας άλλαξε την ψυχική μας διάθεση».
Το στρατόπεδο του Συντάγματος από την πρώτη στιγμή ήταν συνεχώς στο μανιώδες στόχαστρο των τούρκικων πολεμικών αεροσκαφών. Βομβάρδιζαν συνεχόμενα το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ αλλά και αυτό της ΤΟΥΡΔΥΚ το οποίο είχε καταληφθεί από Έλληνες οπλίτες την προηγούμενη μέρα. Ενώ το απόγευμα της ίδιας ημέρας, οι Τούρκοι εξαπέλυσαν επίθεση με βαρείς όλμους στις αμυντικές τοποθεσίες της ΕΛΔΥΚ.
Την επόμενη μέρα 22 Ιουλίου, οι τούρκικες δυνάμεις έπλητταν μανιωδώς το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ και τη γύρο περιοχή, ενώ το απόγευμα της ίδιας μέρας τέθηκε σε εφαρμογή η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός.
Αρχιλοχίας Τσουβαλιά Γαρυφαλιά – ΕΛΔΥΚ
«Παρά την εκεχειρία που είχε επιτευχθεί, η εχθρική αεροπορία, προσέβαλε εκ νέου το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ».
Ζώντας την κατάπαυση του πυρός εντός του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, ο πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Αγωνιστών Κύπρου 1974 τόνισε πως οι Τούρκοι δε σεβάστηκαν καθόλου την εκεχειρία.
Αντώνιος Δούλας – Πρόεδρος Πανελλήνιου Συνδέσμου Αγωνιστών Κύπρου 1974
«Τη Δευτέρα το βράδυ οι Τούρκοι ήρθαν να πάρουν το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, οργανωμένα. Οι Τούρκοι δε σεβάστηκαν την εκεχειρία.[…] Στις 8 Αυγούστου, στις 20.00 το βράδυ ήρθαν δύο Μεχμετζίκ από τον Γερόλακκο για ανίχνευση του υψώματος και τους ακινητοποίησαν δύο φαντάροι που τώρα είναι αγνοούμενοι, ο Σταθόπουλος και ο Σταματόπουλος».
Κατά τη διάρκεια της κατάπαυσης του πυρός την οποία οι εισβολέις δεν σεβάστηκαν σε καμία στιγμή, το ΓΕΕΦ διέταξε την ΕΛΔΥΚ να εγκαταλείψει το στρατόπεδο της ΤΟΥΡΔΥΚ και να επιστραφεί σε αυτούς.
Αρχιλοχίας Τσουβαλιά Γαρυφαλιά – ΕΛΔΥΚ
«Λίγες ώρες μετά την αποτυχία της διάσκεψης στη Γενεύη, στις 14 Αυγούστου 1974 ο εχθρός εκδήλωσε τη δεύτερη φάση της Εισβολής και εξαπέλυσε δύο επιθέσεις κατά του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ».
Ο βάρβαρος εισβολέας, στις 5.00 το πρωί της 14ης Αυγούστου, μέρα που ξεκίνησε η δεύτερη φάση της εισβολής βομβάρδισε με τη βοήθεια πολεμικών αεροσκαφών το στρατόπεδο και τη γύρο περιοχή.
Την 14η Αυγούστου, οι Τούρκοι εξαπέλυσαν κατά κύματα επιθέσεις για κατάλαψη του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ χρησιμοποιώντας πολυάριθμο πεζικό και άρματα. Η απάντηση της ΕΛΔΥΚ ήταν σκληρή αναγκάζοντας τους Αττίλες σε άτακτη υποχώρηση.
Επιθέσεις που επαναλήφθηκαν και ανήμερα της εορτής της Παναγίας, 15 Αυγούστου.
Την επομένη 16 Αυγούστου, άνοιξαν στην κυριολεξία οι πύλες της κολάσεως.
Οι Αττίλες πεισμωμένοι από την λυσσαλέα άμυνα των παλλικαριών της ΕΛΔΥΚ, έριξαν χιλίαδες άνδρες και δεκάδες άρματα στην μάχη κατάληψη της έδρας του Ελληνικού Συντάγματος.
Οι Τούρκοι έπλητταν την περιοχή με ότι μέσα διέθεταν χρησιμοποιώντας και τις παράνομες βόμβες ναπάλμ.
Η αρχική εχθρική επίθεση με άρματα, μηχανοκίνητο πεζικό και πεζούς στρατιώτες, σε δύο κατευθύνσεις με στόχο τους το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, αποκρούστηκε με επιτυχία από τη διλοχία της Δύναμης που είχε την ευθύνη φύλαξης του στρατοπέδου.
Το μεσημέρι, ξεκίνησε ξανά το σφοδρό σφυροκόπημα των θέσεων της ΕΛΔΥΚ. Παρά τις ρίψεις του Πυροβολικού τα εχθρικά άρματα μπήκαν στην τοποθεσία του Λόχου Διοίκησης.
Ακολούθησαν στιγμές άφθαρτου ηρωισμού και επικές μάχες σώμα με σώμα.
Σε εκείνο το περιστατικό έχασε τη ζωή του ο ήρωας λοχαγός Μηχανικού Σωτήριος Σταυριανάκος.
Αρχιλοχίας Τσουβαλιά Γαρυφαλιά – ΕΛΔΥΚ
«Σηκώθηκε από τη θέση μάχης την οποία κατείχε για να εξουδετερώσει πολυβολητή εχθρικού άρματος και εκείνη ήταν η στιγμή που έπεσε ηρωικά μαχώμενος από τούρκικο βλήμα».
Ο ήρωας Σωτήριος Σταυριανάκος μετά θάνατον προήχθη στον βαθμό του Ταγματάρχη και μετέπειτα σε αυτό του Αντιστράτηγου. Το όνομα του φέρει το στρατόπεδο της σημερινής έδρας της ΕΛΔΥΚ.
Με τα πυρά του πυροβολικού επιτεύχθηκε η αντιστροφή της πορείας των Τούρκων, παρ’ όλα αυτά με την υποχώρησή τους κανονιοβολούσαν τις αμυνόμενες θέσεις τις ΕΛΔΥΚ δημιουργώντας σοβαρές απώλειες.
Οι επιζήσαντες άνδρες της δύναμης διατάχθηκαν να διαφύγουν προς τις φίλιες γραμμές που βρίσκονταν στην περιοχή του υψώματος Κολοκάση, αφού πλέον ήταν αποκομμένοι από παντού και τα πυρομαχικά τους είχαν εξαντληθεί.
Αρχιλοχίας Τσουβαλιά Γαρυφαλιά – ΕΛΔΥΚ
«Μόνο το μεσημέρι όταν πλέον τα άρματα πέρασαν την περίμετρο του στρατοπέδου αποφασίστηκε η σύμπτυξη του προσωπικού σε νέες θέσεις».
Η κατάπαυση του πυρός ήρθε την 16η Αυγούστου του 1974 στις 18.00 με την ΕΛΔΥΚ να αναδιοργανώνεται και να επανδρώνει αριθμό φυλακίων στη γραμμή αντιπαράταξης για ένα χρονικό διάστημα.
Παράδειγμα αυταπάρνησης και αυτοθυσίας και η Καλλιόπη Αβραάμ, γνωστή και ως «γιαγιά της ΕΛΔΥΚ».
Αρχιλοχίας Τσουβαλιά Γαρυφαλιά – ΕΛΔΥΚ
«Το φοβερό καλοκαίρι της Εισβολής του 1974 παρά της επανειλημμένες συστάσεις αρνήθηκε να απομακρυνθεί από την περιοχή».
Στις 16 Αυγούστου 1974, εγκατέλειψε το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ μαζί με τους τελευταίους στρατιώτες κατευθυνόμενοι στη σχολή Γρηγορίου.
«Η περιοχή βομβαρδίστηκε και βρέθηκε αγκαλιασμένη με τους νεκρούς στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ στα συντρίμμια του κτιρίου».
Ταξιδεύοντας πίσω στις μνήμες ο Αντώνιος Δούλας θυμάται το πάθος και το θάρρος που είχαν οι εμπόλεμοι, αλλά και την πίστη τους στον Θεό.
Αντώνιος Δούλας – Πρόεδρος Πανελλήνιου Συνδέσμου Αγωνιστών Κύπρου 1974
«Εκείνο που είναι πολύ σημαντικό είναι να πω πως η πρώτη κουβέντα που έλεγαν οι συμπολεμιστές μου ήταν Ωχ Παναγιά μου. Οι μάχες δεν ήταν συντονισμένες, ήταν μεταξύ καλής διάθεσης ή εμπειρίας ορισμένων αξιωματικών που τόλμησαν και μαζί παρέσυραν τους φαντάρους».
64 χρόνια από την μέρα που πάτησαν το πόδι τους οι πρώτοι ΕΛΔΥΚάριοι στο λιμάνι Αμμοχώστου και 50 χρόνια από το μαύρο καλοκαίρι του 1974, η ΕΛΔΥΚ βρίσκεται στην Κύπρο για το «καλό του Έθνους» όπως είπε ο Διοικητής της, Συνταγματάρχης Δεσπούδης Αστέριος.
Συνταγματάρχης Δεσπούδης Αστέριος – Διοικητής ΕΛΔΥΚ
«Στην Κύπρο διακατέχομαι από αισθήματα χαράς που βρίσκομαι ανάμεσα στον Κυπριακό Ελληνισμό. Ένα άλλο έντονο συναίσθημα που νιώθω είναι αυτό της περηφάνειας αναλαμβάνοντας της ΕΛΔΥΚ, έναν από τους ισχυρότερους μηχανισμούς τον Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων με τόση ένδοξη ιστορία».
Η αδιάληπτη εδώ και 64 χρόνια παρουσία στο νησί μας του ιστορικού συντάγματος της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου συμβολίζει το ενιαίο του Ελληνικού Έθνους.
Όπως απεικονίζεται και στο έμβλημα της ΕΛΔΥΚ, Ελλάδα και Κύπρος αγκαλιασμένες με δάφνινο στεφάνι με φόντο το γαλάζιο του ουρανού και το μπλε της θάλασσας και με τη ρήση του Ηροδότου:
«ΤΟ ΟΜΑΙΜΟΝ ΤΕ ΚΑΙ ΟΜΟΓΛΩΣΣΟΝ ΚΑΙ ΟΜΟΘΡΗΣΚΟΝ ΚΑΙ ΟΜΟΤΡΟΠΟΝ»
Συνταγματάρχης Δεσπούδης Αστέριος – Διοικητής ΕΛΔΥΚ
«Η ΕΛΔΥΚ ως αξιόμαχη δύναμη θα εκπληρώσει την αποστολή της στο ακέραιο υπό οποιεσδήποτε συνθήκες».
