Τον Μάιο του 2025 εκπροσώπησα το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου (MIGS) στο Βερολίνο στην επίσημη έναρξη του ELENOR – του Ευρωπαϊκού Δικτύου Φεμινιστικής Μνήμης εν Δράση. Πρόκειται για ένα νέο δίκτυο που φέρνει κοντά φεμινιστικές και διαθεματικές πρωτοβουλίες μνήμης από όλη την Ευρώπη — βιβλιοθήκες, αρχεία, μουσεία, ερευνητικά κέντρα και ανεξάρτητες εμπειρογνώμονες/ισσες.
Της Δρ Χριστίνας Καϊλή
Κοινωνιολόγος-Ερευνήτρια, Συντονίστρια προγραμμάτων στο Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου (MIGS)
Το ELENOR όμως δεν είναι απλώς ένα δίκτυο. Είναι ένα πολιτικό και κινηματικό εγχείρημα που αναγνωρίζει τη μνήμη ως πράξη αντίστασης. Η τεκμηρίωση της ιστορίας των γυναικών και των φεμινιστικών κινημάτων δεν αφορά μόνο τη μνήμη. Αφορά την εξουσία.
Το δίκτυο ξεκίνησε το 2020 και μέσα σε πέντε χρόνια έχει πραγματοποιήσει 37 συναντήσεις με 465 συμμετοχές από 16 χώρες, χτίζοντας βήμα-βήμα έναν κοινό ευρωπαϊκό χώρο γνώσης και φροντίδας.
Στην Κύπρο, η πρόσφατη ανακοίνωση της Επιτρόπου Ισότητας για τη δημιουργία του Ψηφιακού Αρχείου Γυναικών Πολιτικών αποτελεί μια σημαντική και ευπρόσδεκτη εξέλιξη. Είναι ένα θεσμικό βήμα που τιμά τη συμβολή των γυναικών στην πολιτική ζωή του τόπου και εντάσσεται στις δράσεις της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των Φύλων.
Όσο σημαντική είναι αυτή η πρωτοβουλία, αναδεικνύει και τα όρια της δημόσιας μνήμης όπως την καταγράφει το κράτος: αφορά ένα συγκεκριμένο πεδίο — την πολιτική εκπροσώπηση. Απουσιάζουν, για παράδειγμα, οι άλλες όψεις της φεμινιστικής ιστορίας: η δράση των φεμινιστικών ΜΚΟ, οι κουήρ και διαθεματικές φωνές, οι αγώνες ενάντια στη βία, οι διεκδικήσεις στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι γυναίκες πρόσφυγες, εργάτριες, μετανάστριες, επιζώσες.
Σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχουν και ανεξάρτητες πρωτοβουλίες από τη βάση της κοινωνίας των πολιτών με στόχο τη δημιουργία φεμινιστικών βιβλιοθηκών και αρχείων. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η προσπάθεια του Κέντρου Ισότητας και Ιστορίας Φύλου (ΚΙΙΦ) να αναπτύξει έναν χώρο τεκμηρίωσης και μνήμης που να φιλοξενεί φεμινιστικά έργα, υλικό κινημάτων και ερευνητικές παραγωγές με επίκεντρο τις γυναίκες. Τέτοιες προσπάθειες είναι σημαντικές — όχι μόνο γιατί συμπληρώνουν τις θεσμικές ελλείψεις, αλλά γιατί αναδεικνύουν και την ανάγκη συμμετοχικής, κοινοτικής και διαθεματικής μνήμης.
Το ερώτημα που τίθεται, λοιπόν, δεν είναι αν χρειαζόμαστε φεμινιστικό αρχείο — αλλά πόσο ευρύ, συμμετοχικό και διεκδικητικό θα το τολμήσουμε.
Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τα έμφυλα στερεότυπα και τις διακρίσεις, πρέπει να χτίσουμε δομές που θα κρατούν ζωντανές όλες τις εκδοχές της γυναικείας και φεμινιστικής εμπειρίας στην Κύπρο.
Η μνήμη είναι πολιτική. Και αν δεν τη διαχειριζόμαστε συλλογικά και φεμινιστικά, τότε τη διαχειρίζονται άλλοι για εμάς.
Η Κύπρος χρειάζεται ένα αρχείο που να αρχειοθετεί όχι μόνο το παρελθόν, αλλά και το παρόν των κινημάτων. Που να συνδέει τη δράση με τη γνώση. Που να δίνει χώρο στην πολυμορφία, την πολυπλοκότητα και στη σύγκρουση. Γιατί εκεί ακριβώς γεννιούνται οι δημοκρατίες του αύριο.
Μάθετε περισσότερα: https://elenor.network | www.medinstgenderstudies.org
