Η παράνομη διακίνηση αποβλήτων, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελεί σήμερα ένα από τα σοβαρότερα περιβαλλοντικά εγκλήματα τα οποία καταστρέφουν το περιβάλλον και συχνά σε συνδυασμό με το οργανωμένο έγκλημα, πλήττουν τις νόμιμες επιχειρήσεις.
Γράφει ο Ανδρέας Ιωσήφ, Τέως Διευθυντής Γραφείου Τύπου Προέδρου της Δημοκρατίας, Κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου στο Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προχωρήσει πρόσφατα στην έγκριση νέου κανονισμού για τις μεταφορές αποβλήτων θεσπίζοντας αυστηρότερους κανόνες για την εξαγωγή αποβλήτων σε τρίτες χώρες.
Ο νέος κανονισμός προβλέπει ισχυρότερη επιβολή και συνεργασία για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης αποβλήτων. Για να ενισχυθεί η αντίδραση της Ε.Ε κατά της παράνομης διακίνησης αποβλήτων, ο νέος κανονισμός διευκολύνει τη στενότερη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε και προβλέπει πιο αποτρεπτικές κυρώσεις κατά των εγκληματιών που εμπλέκονται στο παράνομο εμπόριο αποβλήτων.
Η Επιτροπή, όπως ανακοινώθηκε, είναι σε θέση να ενεργεί επιτόπου για τη στήριξη των ερευνών των κρατών μελών σχετικά με το έγκλημα που συνδέεται με την παράνομη διακίνηση αποβλήτων, με την άμεση συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF).
Το διήμερο 22-23 Μαΐου πραγματοποιήθηκε στη Βαρσοβία της Πολωνίας η εναρκτήρια συνεδρίαση της ομάδας επιβολής της νομοθεσίας για τις μεταφορές αποβλήτων.
Η συζήτηση κατά την οποία επιβεβαιώθηκε η κοινή προσπάθεια για την αποτροπή της αυξανόμενης απειλής του παράνομου εμπορίου αποβλήτων, επικεντρώθηκε στις τελευταίες τάσεις, στις διεθνείς ροές παράνομου εμπορίου, στην ενίσχυση των επιθεωρήσεων και των μέτρων επιβολής, καθώς και στη
χρήση εργαλείων για τη συλλογή πληροφοριών και την προειδοποίηση των εταίρων.
Οι συμμετέχοντες αντάλλαξαν πρακτικές εμπειρίες από τις επιθεωρήσεις, περιέγραψαν κοινές προκλήσεις και ανέλυσαν τον τρόπο λειτουργίας που εντοπίζεται στο παράνομο εμπόριο αποβλήτων.
Όπως αναφέρθηκε, οι παράνομες μεταφορές αποβλήτων συνιστούν σοβαρό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, τις νόμιμες επιχειρήσεις και την παγκόσμια ασφάλεια. Τα επικίνδυνα ή ακατάλληλα διαχειριζόμενα απόβλητα μπορούν να μολύνουν το έδαφος, το νερό και τον αέρα και η ανεξέλεγκτη διακίνησή τους πέραν των συνόρων υπονομεύει τη μετάβαση της Ε.Ε προς μια πιο πράσινη και πιο βιώσιμη οικονομία. Επιπλέον, η παράνομη διακίνηση αποβλήτων στρεβλώνει τον θεμιτό ανταγωνισμό και επιβαρύνει τις συμμορφούμενες επιχειρήσεις.
Η ομάδα επιβολής της νομοθεσίας για τις μεταφορές αποβλήτων συστάθηκε με τον προσφάτως εγκριθέντα κανονισμό για τις μεταφορές αποβλήτων με εντολή τη βελτίωση της επιβολής και της επιχειρησιακής συνεργασίας εντός της Ε.Ε και με τρίτες χώρες.
Ο κανονισμός εξουσιοδοτεί την OLAF να στηρίζει τα κράτη μέλη στην αποκάλυψη και τη διερεύνηση παράνομων μεταφορών αποβλήτων και να συντονίζει κοινές δράσεις. Η OLAF ανταλλάσσει πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο σχετικά με ύποπτες μεταφορές αποβλήτων με τις τελωνειακές και περιβαλλοντικές αρχές των χωρών προέλευσης της Ε.Ε και των τρίτων χωρών προορισμού. Η OLAF παρακολουθεί τόσο τις αρχικές αποστολές όσο και τις επιστροφές των εμπορευματοκιβωτίων που έχουν απορριφθεί, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν εκτρέπονται κατά την επιστροφή τους στη χώρα προέλευσης της ΕΕ.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ο νέος κανονισμός αυξάνει επίσης την ιχνηλασιμότητα και θα διευκολύνει τις μεταφορές αποβλήτων προς ανακύκλωση εντός και εκτός της ΕΕ. Θα στηρίξει την κυκλική οικονομία και θα διασφαλίσει
ότι τα απόβλητα που εξάγονται από την ΕΕ υποβάλλονται σε επεξεργασία με περιβαλλοντικά βιώσιμο τρόπο.
Τα στοιχεία που τηρούνται καταδεικνύουν ότι οι εξαγωγές αποβλήτων από την Ε.Ε σε τρίτες χώρες αυξήθηκαν κατά 72 % από το 2004 και ανήλθαν σε 35 εκατομμύρια τόνους ετησίως το 2023. Το 49 % των αποβλήτων που εξάγονται από την Ε.Ε διοχετεύονται σε χώρες εκτός ΟΟΣΑ. Σύμφωνα με τον νέο κανονισμό, οι εξαγωγές αποβλήτων της Ε.Ε σε χώρες εκτός ΟΟΣΑ θα επιτρέπονται μόνο εάν οι χώρες αυτές ενημερώσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι είναι πρόθυμες να εισάγουν απόβλητα και αποδείξουν ότι έχουν την ικανότητα να τα διαχειρίζονται με βιώσιμο τρόπο.
Επιπλέον, λαμβανομένων υπόψη των παγκόσμιων προβλημάτων που συνδέονται με τις αυξανόμενες ποσότητες πλαστικών αποβλήτων και των προκλήσεων όσον αφορά την επεξεργασία, η εξαγωγή πλαστικών αποβλήτων σε χώρες που δεν είναι μέλη του ΟΟΣΑ θα απαγορευτεί από τις 21 Νοεμβρίου 2026 για περίοδο 2,5 ετών, μετά την οποία οι εν λόγω χώρες μπορούν να αρχίσουν να δέχονται πλαστικά απόβλητα που υπόκεινται στους αυστηρούς κανόνες του κανονισμού.
Η Επιτροπή θα παρακολουθεί επίσης τις εξαγωγές αποβλήτων προς τις χώρες του ΟΟΣΑ και θα λαμβάνει μέτρα εάν οι εξαγωγές αυτές δημιουργούν περιβαλλοντικά προβλήματα στη χώρα προορισμού. Επιπλέον, όλες οι εταιρείες της ΕΕ που εξάγουν απόβλητα εκτός της Ένωσης θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι εγκαταστάσεις που παραλαμβάνουν τα απόβλητά τους υπόκεινται σε ανεξάρτητο έλεγχο που αποδεικνύει ότι οι εν λόγω εγκαταστάσεις διαχειρίζονται τα απόβλητα αυτά με περιβαλλοντικά ορθό τρόπο.
Η κυκλοφορία αποβλήτων για ανακύκλωση και προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση μεταξύ των κρατών μελών είναι καίριας σημασίας για τη μετάβαση της ΕΕ σε μια κυκλική οικονομία και την ασφάλεια του εφοδιασμού με πρώτες ύλες. Ο νέος κανονισμός για τις μεταφορές αποβλήτων θεωρείται
σημαντικό μέρος της πράσινης μετάβασης. Τα απόβλητα θα μετατρέπονται σε πολύτιμους πόρους, διευκολύνοντας την ανάπτυξη και μειώνοντας τη μόλυνση του περιβάλλοντος.
