Η 9η Μαΐου 1956 αποτελεί μία από τις πιο σημαδιακές και δραματικές ημέρες στην ιστορία της Κύπρου και της Ελλάδας, καθώς το συλλαλητήριο που οργανώθηκε στην Αθήνα για τη στήριξη του αγώνα της ΕΟΚΑ και ανέδειξε τα ζητήματα της εθνικής ενότητας και της διεθνούς πολιτικής της εποχής, ενώ ταυτόχρονα επισφράγισε με βίαιες συγκρούσεις και θύματα την ένταση γύρω από το αίτημα της Κύπρου για Ένωση με την Ελλάδα.
Το κύριο αίτιο της συγκέντρωσης ήταν η επικείμενη εκτέλεση των Αγωνιστών Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου από τις βρετανικές κατοχικές αρχές στην Κύπρο. Η εκτέλεση αποτέλεσε μία ανοιχτή πρόκληση για τον ελληνικό λαό και για την κοινή γνώμη, που ήδη ζούσε κάτω από την ένταση του κυπριακού ζητήματος.
70 χρόνια από την έναρξη της εποποιίας της ΕΟΚΑ (ΒΙΝΤΕΟ)
Στη συγκέντρωση της Πλατείας Ομονοίας στην Αθήνα, η οποία οργανώθηκε από την Πανελλήνια Επιτροπή Ενώσεως Κύπρου - ΠΕΕΚ, πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε για να διαμαρτυρηθεί και να απαιτήσει την αποτροπή των εκτελέσεων και την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Στη διαδήλωση συμμετείχε πλήθος κόσμου από όλες τις κοινωνικές και πολιτικές τάξεις της Αθήνας, ενωμένος κάτω από το πανό «Γκάγκστερ Χάρτινγκ, θα πεθάνεις» και το σύνθημα «Κύπρος – Ένωσις».
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Δωρόθεος, υπήρξε το πρόσωπο που εκφώνησε την κεντρική ομιλία της διαδήλωσης. Ο Δωρόθεος, με τη θέση του και την επιρροή του στην Εκκλησία, ήταν στην πρώτη γραμμή του αγώνα υπέρ της Κύπρου και της Ένωσης με την Ελλάδα, καλώντας σε ενότητα και δράση.
Αυτό που ξεκίνησε ως ειρηνική διαδήλωση σύντομα εξελίχθηκε σε ένα πεδίο βίαιων συγκρούσεων. Παρά τις προτροπές του Αρχιεπισκόπου Δωροθέου να διαλυθεί η συγκέντρωση και την αντίσταση της ελληνικής κυβέρνησης, οι διαδηλωτές αποφάσισαν να προχωρήσουν προς την Βρετανική Πρεσβεία στο Κολωνάκι για να εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους. Η αστυνομία, με εντολή των αρχών, επενέβη βίαια για να αποτρέψει τη συγκέντρωση από το να πάρει μεγαλύτερη κλίμακα.
Κρατούμενος D.P. 314: Η συμμετοχή στον Αγώνα '55-59, η σύλληψη και τα βασανιστήρια
Η σύγκρουση άρχισε να κλιμακώνεται στην οδό Δραγατσανίου, όταν η αστυνομία επιχείρησε να απωθήσει τους διαδηλωτές με γκλομπς και πυροβολισμούς. Η βία των αρχών της τάξης δημιούργησε πανικό στους συμμετέχοντες ενώ οι διαδηλωτές αντέτειναν πέτρες, καδρόνια και άλλα αντικείμενα. Σταδιακά, τα επεισόδια εξαπλώθηκαν και σε άλλες περιοχές της Αθήνας.
Η αντιπαράθεση μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας είχε τραγικές συνέπειες. Τρεις διαδηλωτές, οι Ευάγγελος Γεροντής, Ιωάννης Κωνσταντόπουλος και Φραγκίσκος Νικολάου, έπεσαν νεκροί από τα πυρά των αστυνομικών, ενώ πολλοί άλλοι τραυματίστηκαν σοβαρά. Ο αριθμός των τραυματιών ξεπέρασε τους 200, με 165 να είναι θύματα πυροβολισμών και 100 άλλοι από ξυλοδαρμούς και σωματικά πλήγματα.
Ο αντίκτυπος αυτών των γεγονότων ήταν τεράστιος στην ελληνική κοινωνία. Ο θάνατος των τριών νέων ανθρώπων και η σφοδρότητα της αστυνομικής καταστολής, την οποία η κυβέρνηση προσπάθησε να δικαιολογήσει με ανακριβείς κατηγορίες για «κομμουνιστική προβοκάτσια», προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Η κυβέρνηση, υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, βρέθηκε σε δύσκολη θέση, καθώς η επιθυμία του λαού για μια πιο ενεργητική εξωτερική πολιτική, υπέρ της Κύπρου, ήταν προφανής.
Με κάθε λαμπρότητα τιμά η Κύπρος την 1η Απριλίου - Ειδική επετειακή εκπομπή στον ΑΝΤ1
Η ημέρα των κηδειών των θυμάτων του συλλαλητηρίου υπήρξε μια ακόμη τραγική στιγμή. Η κυβέρνηση επέβαλε αυστηρά μέτρα τάξεως, προκειμένου να αποφευχθούν νέες συγκρούσεις. Στην κηδεία του Ευάγγελου Γεροντή, οι αρχές προέβησαν στην επιτάχυνση της τελετής για να αποτρέψουν την πολιτική εκμετάλλευση του γεγονότος, ενώ στην κηδεία του Φραγκίσκου Νικολάου παραβρέθηκαν μόνο συγγενείς και λίγοι φίλοι.
Ο δήμαρχος Αθηναίων Παυσανίας Κατσώτας έκανε δηλώσεις για τα γεγονότα, τονίζοντας την ευθύνη της κυβέρνησης για την απώλεια των ανθρώπινων ζωών. Η σφοδρότητα της καταστολής και η αποτυχία της κυβέρνησης να ελέγξει την κατάσταση δημιούργησαν ένα βαρύ πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα.
Ο Άνθιμος Μαχαιριώτης αφηγείται τα όσα έζησε κοντά στον Ζήδρο της ΕΟΚΑ (ΒΙΝΤΕΟ)
